Wyłączanie odpowiedzialności karnej - Kodeks karny - odpowiedzialność karna, przestępstwa, obrona konieczna, kary

Posłowie są za wprowadzeniem stanu wyższej konieczności za kierownicą. Oznacza to możliwość odstąpienia od zatrzymania prawa jazdy w sytuacji, gdy kierowca działał w stanie ''wyższej konieczności'', a więc przykładowo, gdy kierowca przekroczy prędkość wioząc chorego do szpitala lub kobietę w trakcie akcji porodowej.

Rząd przyjął projekt nowelizujący kodeks karny. Zmiany przygotowało Ministerstwo Sprawiedliwości. Dotyczą one przekroczenia granic obrony koniecznej.

W dniu 8 grudnia 2017 r. Sejm RP opowiedział się za zmianą Kodeksu Karnego w zakresie obrony koniecznej. Nowelizacja Kodeksu zakłada rozszerzenie granic obrony koniecznej poprzez wyłączenie karalności przekroczenia jej granic w sytuacji obrony przed włamywaczem.

Stan wyższej konieczności jest jedną z najważniejszych instytucji prawa karnego, pozwalającą na uniknięcie przez sprawcę czynu odpowiedzialności karnej. Wyłączenie przestępności czynu wiąże się z poświęceniem jakiegoś dobra, jeżeli działanie to miało na celu uchylenie bezpośredniego niebezpieczeństwa grożącego innemu dobru chronionemu prawem, a niebezpieczeństwa tego nie można było w inny sposób uniknąć.

Ministerstwo Sprawiedliwości proponuje wprowadzenie kolejnych zmian w Kodeksie karnym (dalej: k.k.), które, tym razem, dotyczyć mają instytucji obrony koniecznej. Resort chce rozszerzenia granic obrony koniecznej np. w sytuacji odpierania zamachu w czasie włamania napastnika.

Obrona konieczna i stan wyższej konieczności to tzw. kontratypy, czyli okoliczności wyłączające bezprawność czynu zabronionego. Ustawodawca określił pewne granice tych kontratypów, w których działanie jest legalne. Ich przekroczenie stanowi naruszenie prawa, jednak konsekwencje mogą być różne.

Nieletniość stanowi jedną z okoliczności wyłączających winę. Sprawca w trakcie popełnienia czynu zabronionego powinien być na tyle dojrzały by móc rozpoznać społeczne znaczenie swojego czynu. Polskie prawo przyjęło, że ukończenie 17 roku życia stanowi moment osiągnięcia dojrzałości, która pozwoli na odpowiadanie za popełnienie czynu zabronionego.

Granice obrony koniecznej w polskim ustawodawstwie są bardzo szerokie. Prawo i orzecznictwo opowiadają się wyraźnie po stronie napadniętego. Nawet w przypadkach przekroczenia jej granic, napadnięty może liczyć na złagodzenie kary lub odstąpienie od jej wymierzenia.

Stypizowanie przestępstwa aborcji oraz przestępstwa przerwania lub doprowadzenia kobiety ciężarnej do przerwania ciąży ma na celu ochronę życia i zdrowia kobiety ciężarnej a także nierozłącznie z tym związanego życia dziecka poczętego. Przedmiotem ochrony jest również prawo kobiety ciężarnej do tego dziecka.

Nie popełnia przestępstwa, kto z powodu choroby psychicznej, upośledzenia umysłowego lub innego zakłócenia czynności psychicznych, nie mógł w czasie czynu rozpoznać jego znaczenia lub pokierować swoim postępowaniem. Jeżeli w czasie popełnienia przestępstwa zdolność rozpoznania znaczenia czynu lub kierowania postępowaniem była w znacznym stopniu ograniczona, sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary.

Nie popełnia przestępstwa, kto dopuszcza się czynu zabronionego w usprawiedliwionej nieświadomości jego bezprawności; jeżeli błąd sprawcy jest nieusprawiedliwiony, sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary.

Nie popełnia przestępstwa, kto dopuszcza się czynu zabronionego w usprawiedliwionym błędnym przekonaniu, że zachodzi okoliczność wyłączająca bezprawność albo winę; jeżeli błąd sprawcy jest nieusprawiedliwiony, sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary.

Nie popełnia umyślnie czynu zabronionego, kto pozostaje w błędzie co do okoliczności stanowiącej jego znamię. Odpowiada na podstawie przepisu przewidującego łagodniejszą odpowiedzialność sprawca, który dopuszcza się czynu w usprawiedliwionym błędnym przekonaniu, że zachodzi okoliczność stanowiąca znamię czynu zabronionego, od której taka łagodniejsza odpowiedzialność zależy.

Nie popełnia przestępstwa, kto działa w celu przeprowadzenia eksperymentu poznawczego, medycznego, technicznego lub ekonomicznego, jeżeli spodziewana korzyść ma istotne znaczenie poznawcze, medyczne lub gospodarcze, a oczekiwanie jej osiągnięcia, celowość oraz sposób przeprowadzenia eksperymentu są zasadne w świetle aktualnego stanu wiedzy.

Nie popełnia przestępstwa, kto działa w celu uchylenia bezpośredniego niebezpieczeństwa grożącego jakiemukolwiek dobru chronionemu prawem, jeżeli niebezpieczeństwa nie można inaczej uniknąć, a dobro poświęcone przedstawia wartość niższą od dobra ratowanego. Nie popełnia przestępstwa także ten, kto, ratując dobro chronione prawem w warunkach określonych w § 1, poświęca dobro, które nie przedstawia wartości oczywiście wyższej od dobra ratowanego.

Nie popełnia przestępstwa, kto w obronie koniecznej odpiera bezpośredni, bezprawny zamach na jakiekolwiek dobro chronione prawem. W razie przekroczenia granic obrony koniecznej, w szczególności gdy sprawca zastosował sposób obrony niewspółmierny do niebezpieczeństwa zamachu, sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet odstąpić od jej wymierzenia.

Wyłączenie odpowiedzialności karnej

Stan wyższej konieczności za kierownicą czyli kiedy policjant nie zatrzyma prawa jazdy

Zmiany w obronie koniecznej w 2018 r.

Zmiany w obronie koniecznej - obrona przed włamywaczem

Stan wyższej konieczności

Zmiany w Kodeksie karnym – rozszerzenie granic obrony koniecznej

Przekroczenie granic obrony koniecznej i stanu wyższej konieczności

Nieletniość jako okoliczność wyłączająca winę

Granice obrony koniecznej

Kto nie podlega odpowiedzialności karnej za przestępstwo aborcji?

Niepoczytalność i ograniczona poczytalność (art. 31)

Błąd co do prawa (art. 30)

Błąd co do kontratypu czynu (art. 29)

Błąd co do okoliczności stanowiącej znamię czynu (art. 28)

Eksperyment w kodeksie karnym (art. 27)

Stan wyższej konieczności (art. 26)

Obrona konieczna (art. 25)