O zakresie zmian jakie Ministerstwo Sprawiedliwości pragnie wprowadzić w k.k. dowiadujemy się z odpowiedzi wiceministra Marcina Warchoła na interpelację Pani Poseł Moniki Wielichowskiej. Planowana nowelizacja ma stanowić jedną z najpoważniejszych zmian ustawy karnej od momentu jej wejścia w życie.
30 lat pozbawienia wolności
Zmiany mają dotyczyć m.in. wysokości sankcji karnych i konstrukcji poszczególnych typów czynów zabronionych. Ministerstwo zapowiada zmiany w katalogu kar polegające na rezygnacji z punktowej kary 25 lat pozbawienia wolności na rzecz zwiększenia górnej granicy kary pozbawienia wolności do 30 lat. Co to w praktyce oznacza?
Na tą chwilę, co do zasady, kara pozbawienia wolności może zostać wymierzona w wysokości do 15 lat. Wyjątkiem od tej zasady jest sytuacja, w której sąd wymierza karę łączną lub w nadzwyczajnym obostrzeniu. W takim wypadku kara pozbawienia wolności nie może przekroczyć 20 lat.
Surowszą karą, od zwykłej kary pozbawienia wolności, jest kara 25 lat pozbawienia wolności lub kara dożywotniego pozbawienia wolności. Oznacza to, że sędzia w przypadku przestępstw o bardzo dużym ładunku społecznej szkodliwości może wymierzyć karę pozbawienia wolności w wysokości do 15 lat (do 20 lat w wymienionych przypadkach), albo karę w wysokości dokładnie 25 lat pozbawienia wolności, albo karę dożywotniego pozbawienia wolności. W chwili obecnej sędzia nie może więc wymierzyć sprawcy kary więzienia w wysokości np. 23 lat pozbawienia wolności.
Zobacz też: Brak przedawnienia dla najcięższych zbrodni popełnionych na tle seksualnym
Proponowane zmiany mają dać sędziemu możliwość swobodniejszego poruszania się przy wymierzaniu kary pozbawienia wolności poprzez zwiększenie górnej granicy tej kary z 15 na 30 lat, przy jednoczesnej likwidacji kary 25 lat. Oznacza to, że sędzia będzie miał możliwość wymierzenia sprawcy kary pozbawienia wolności np. w wysokości 24, 29 a nawet 30 lat.
Zmiana w zakresie zwiększenia górnej granicy kary pozbawienia wolności pociąga za sobą konieczność modyfikacji wysokości wielu zagrożeń ustawowych przewidzianych za przestępstwa z części szczególnej k.k. Zmiana ta ma polegać na zwiększeniu górnej granicy zagrożenia za dany typ przestępstwa. Wiceminister pisze, że zwiększenie górnej granicy ustawowego zagrożenia dotyczyć będzie przestępstw zgrupowanych w rozdziale XVI, XVII, XVII, XIX, XX, XXI, XXIII, XXV, XXVI, XXIX, XXXII, XXXIV, XXXVII k.k.
Kwalifikowany typ
Typ kwalifikowany to taki typ czynu zabronionego, który posiada dodatkową cechę, względem typu podstawowego, która wpływa na wzrost społecznej szkodliwości czynu zabronionego, co oznacza, że kara za typ kwalifikowany jest wyższa niż za typ podstawowy.
Zabójstwo w typie podstawowym (art.148 § 1), jest karane pozbawieniem wolności od lat 8, karą 25 lat pozbawienia wolności lub karą dożywotniego pozbawienia wolności. W typie kwalifikowanym (art.148 §2) np. zabójstwo ze szczególnym okrucieństwem, to przestępstwo jest karane surowiej bo karą pozbawienia wolności od lat 12, karą 25 lat pozbawienia wolności lub karą dożywocia.
Ministerstwo Sprawiedliwości planuje wprowadzić do k.k. dwa nowe kwalifikowane typy czynów zabronionych. Pierwszy z nich dotyczyć będzie przestępstwa zabójstwa. Okolicznością, która wpłynie na zaostrzenie kary w przypadku tej zbrodni ma być ,,działanie w celu uniknięcia odpowiedzialności karnej’’.
Drugim przestępstwem, który ma otrzymać swój typ kwalifikowany, ma być przestępstwo zgwałcenia, gdzie cechą, która wpłynie na wyższą karalność będzie następstwo w postaci śmierci ofiary lub poniesienia przez nią ciężkiego uszczerbku na zdrowiu.
Co jeszcze?
Oprócz opisanych powyżej zmian, Ministerstwo proponuje likwidację przedawnienia dla najcięższych przestępstw popełnionych na tle seksualnym. Mogłoby to dotyczyć m.in. wspomnianego już kwalifikowanego typu przestępstwa zgwałcenia. Dla sprawców określonych przestępstw oznacza to, że postępowanie karne wobec nich będzie mogło zostać wszczęte w każdym czasie, nawet po np. 40 latach od popełnienia przestępstwa.
Projekt przewiduje także ograniczenie możliwości skorzystania z sankcji alternatywnej (art.37a) jedynie do występków zagrożonych karą pozbawienia wolności nieprzekraczającą 5 lat. Obecnie możliwość wymierzenia alternatywnej kary grzywny lub ograniczenia wolności dotyczy przestępstwa zagrożonego karą pozbawienia wolności nieprzekraczającą 8 lat.
Zaostrzona ma zostać również odpowiedzialność recydywistów specjalnych. Ma się to odbyć poprzez wprowadzenie obowiązku sędziego, który polegać ma na wymierzeniu kary pozbawienia wolności w granicach od podwójnej wysokości dolnego ustawowego zagrożenia.
Zmiany mają też wprowadzić możliwość orzeczenia przez sąd zakazu warunkowego przedterminowego zwolnienia.
Nowości zostaną także wprowadzone w ogólnych dyrektywach wymiaru kary. Zmiany mają polegać na zastąpieniu dyrektywy wymiaru kary w postaci „potrzeb w zakresie kształtowania świadomości prawnej społeczeństwa” dyrektywą „społecznego oddziaływania kary”.
Podsumowanie
Katalog proponowanych przez Ministerstwo Sprawiedliwości zmian jest potężny jednak nie jest pewne, że w przedstawionym w odpowiedzi na interpelację kształcie wejdzie w życie. Obecnie projekt znajduje się na etapie wewnętrznych prac koncepcyjnych. Po zakończeniu prac wewnętrznych, projekt ma zostać niezwłocznie skierowany do uzgodnień, konsultacji zewnętrznych i opiniowania a także zostanie upubliczniony.
Opracowano na podstawie:
Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks Karny (j.t. Dz.U. z 2016 r. poz. 1137 z późn. zm.)
Odpowiedź na interpelację nr 13370 w sprawie konieczności przeprowadzenia zmian legislacyjnych w części szczególnej Kodeksu karnego, mających na celu zaostrzenie odpowiedzialności za przestępstwa popełnione na tle seksualnym