Wskazany przepis ustanawia instytucję tzw. przepadku czyli sytuacji w której z chwilą uprawomocnienia się wyroku dane przedmioty przechodzą na własność Skarbu Państwa. Zależnie od danej sytuacji środek ten ma funkcję karzącą (przy zatrzymaniu nielegalnie wytworzonych przedmiotów np. narkotyków, papierosów bez akcyzy, przy pozbawieniu sprawcy uzyskanej korzyści majątkowej z przestępstwa np. zabranie sprawcy pieniędzy pozyskanych ze sprzedaży nielegalnego alkoholu) lub prewencyjną (zatrzymanie przedmiotów przeznaczonych do popełnienia przestępstwa np. drukarek gotowych do produkcji fałszywych banknotów)
Konstrukcja analizowanego przepisu wyróżnia trzy rodzaje grup przedmiotów, które mogą podlegać przepadkowi:
1) przedmioty pochodzące bezpośrednio z przestępstwa - ich orzeczenie jest obligatoryjne, zaś w przypadku gdy jest to niemożliwe (np. przedmioty te są zniszczone, ukryte etc.) sąd może orzec przepadek równowartości tych przedmiotów (przykładowo jeżeli złodziej radia samochodowego wartego 500 zł sprzedał je nieustalonej osobie i radia tego nie udało się odzyskać, to sąd może orzec obowiązek zwrotu przez oskarżonego kwoty 500 zł jako równowartości przedmiotu pochodzącego z przestępstwa, czyli tego radia)
Zobacz serwis: Kary i środki karne
2) przedmioty, które służyły lub były przeznaczone do popełnienia przestępstwa – ich orzeczenie jest fakultatywne (za wyjątkiem obligatoryjnych przypadków wskazanych w ustawie). Przepis ten ponadto wskazuje na to, że jeżeli orzeczenie przepadku tych przedmiotów byłoby niewspółmierne do wagi popełnionego czynu, sąd zamiast przepadku może orzec nawiązkę na rzecz Skarbu Państwa (przykładowo: jeżeli sprawca popełni przestępstwo z art. 189 polegające na krótkotrwałym zamknięciu danej osoby w zwykłej komórce przy domu, to nie należy się spodziewać przepadku tej komórki, a jedynie nałożenia przez sąd na sprawcę obowiązku zapłaty nawiązki)
Ważne jest również to, że przepadek tych przedmiotów, jeżeli nie były własnością sprawcy to można orzec tylko w przypadkach opisanych w ustawie. Przykładowo przepis art. 202 p. 5 Kodeksu karnego wskazuje na to, że przedmioty służące lub przeznaczone do popełnienia przestępstwa rozpowszechniania pornografii podlegają przepadkowi niezależnie od tego, czy są własnością sprawcy.
Wskazana konstrukcja dotycząca konieczności ustawowego zezwolenia na przepadek rzeczy nie należącej do sprawcy jest bardzo ważna, albowiem statuuje wyjątek od zasady ochrony własności rzeczy i mienia prywatnego.
Zobacz serwis: Sprawy karne
Podkreślenia wymaga również fakt, iż ewentualnemu przepadkowi podlegają tylko te przedmioty które służyły lub były przeznaczone do popełnienia przestępstwa umyślnego. Oznacza to, że jeżeli dany przedmiot służył do popełnienia przestępstwa nieumyślnego to nie może podlegać przepadkowi.
Nie można orzec przepadku pojazdu osoby, która nieumyślnie spowodowała wypadek.
3) przedmioty, których wytwarzanie, posiadanie, obrót lub przewóz objęte jest zakazem ustawowym – przepadek tych towarów jest fakultatywny, poza przypadkami gdy ustawa nakazuje ich przepadek. Ponadto, podkreślenia wymaga to, że przepadek tych przedmiotów, jeżeli nie były własnością sprawcy, można orzec tylko w przypadkach opisanych w ustawie.
Zgodnie z treścią analizowanego przepisu jeżeli przedmioty wskazane w pkt. 2 i 3 stanowią jedynie współwłasność sprawcy, to orzeka się przepadek udziału należącego do sprawcy lub przepadek równowartości tego udziału.
Co do zasady wskazane przedmioty z pkt 1- 3 podlegają przepadkowi na rzecz Skarbu Państwa, wyjątkiem są natomiast jedynie sytuacje gdy przedmioty podlegają zwrotowi pokrzywdzonemu lub innemu uprawnionemu podmiotowi.
Zobacz również: Bezpłatne porady prawne
Podstawa prawna: Art. 44 Kodeksu karnego