Wskazany przepis rozszerza instytucję przepadku opisaną w art. 44 Kodeksu karnego o przedmioty pochodzące pośrednio z przestępstwa (to tzw. przepadek korzyści majątkowej) i ustanawia szeroką możliwość pozyskiwania wskazanych przedmiotów, między innymi w sytuacjach gdy sprawca przeniósł ją na inną osobę. Przepis ten służy walce z przestępcami ukrywającymi swój majątek i jest swego rodzaju surogatem istniejącej kiedyś instytucji w postaci konfiskaty mienia.
Przepis powyższy ma charakter wtórny do art. 44 Kodeksu karnego, co oznacza iż stosuje się go w przypadku gdy nie zastosowania nie znalazł przytoczony przepis. Pozwala on na orzeczenie przepadku bezpośredniej lub pośredniej korzyści majątkowej osiągniętej z przestępstwa lub jej równowartości.
Przepadek następuje na rzecz Skarbu Państwa, chyba że podlega zwrotowi pokrzywdzonemu lub innemu uprawnionemu podmiotowi. W razie współwłasności orzeka się przepadek udziału należącego do sprawcy lub przepadek równowartości tego udziału.
Zobacz serwis: Sprawy karne
Analizowany art. ustanawia bardzo istotne domniemanie prawne wskazując na to, że w razie skazania za przestępstwo, z którego popełnienia sprawca osiągnął, chociażby pośrednio, korzyść majątkową znacznej wartości, uważa się, że mienie, które sprawca objął we władanie lub do którego uzyskał jakikolwiek tytuł w czasie popełnienia przestępstwa lub po jego popełnieniu, do chwili wydania chociażby nieprawomocnego wyroku, stanowi korzyść uzyskaną z popełnienia przestępstwa, chyba że sprawca lub inna zainteresowana osoba przedstawi dowód przeciwny.
Powyższe oznacza to, że potencjalnie cały majątek sprawcy uzyskany po dacie popełnienia przez niego przestępstwa traktowany jest jako korzyść z tego przestępstwa. Jest to domniemanie, które jest wzruszalne, zaś jego wzruszenie może być dokonane przez sprawcę lub inną osobę. Zwraca jednak uwagę fakt, odwróconego ciężaru dowodowego czyli to, że to osoba posiadająca majątek ma wykazać jego legalność, a nie organ ma udowodnić jego nielegalność. Powyższe dotyczy tylko sytuacji w której sprawca został skazany za przestępstwo przynoszące, choćby pośrednio korzyść znacznej wartości (tj. o wartości dwustu krotnego najniższego miesięcznego wynagrodzenia w myśl tzw. słowniczka zawartego w art. 115 p. 4 Kodeksu karnego).
Jeżeli skazany dokonał napadu na bank w dniu 21 maja 2009 r. to nabyty po tym okresie majątek np. samochód luksusowy uważany jest za pośrednią korzyść, chyba że sprawca wykaże inne jego źródło finansowania, np. pokaże dokumentację kredytu na zakup samochodu.
Mechanizm wskazanego domniemania pochodzenia majątku z przestępstwa ma również miejsce w przypadku gdy liczności sprawy wskazują na duże prawdopodobieństwo, że sprawca przestępstwa przeniósł na osobę fizyczną, prawną lub jednostkę organizacyjną niemającą osobowości prawnej, faktycznie lub pod jakimkolwiek tytułem prawnym, mienie stanowiące korzyść uzyskaną z popełnienia przestępstwa. Wówczas uważa się, że mienie to należy do sprawcy (a co za tym idzie może podlegać przepadkowi) chyba że dany podmiot wykaże dowód zgodnego z prawem jego uzyskania. Może on również wytoczyć powództwo przeciw Skarbowi Państwa o obalenie tego domniemania. Przykładowo: jeżeli mąż dokonał oszustwa na milion złotych i po dacie jego czynu, w tajemniczy sposób konto jego żony powiększyło się o kilkaset tysięcy złotych, to istnieje domniemanie że są to pieniądze pochodzące z przestępstwa. To żona aby zapobiec przepadkowi tych pieniędzy musi wykazać ich legalne pochodzenie.
Mechanizm powyższy jest słuszny i ma zapobiec znanemu zjawisku ukrywania przez sprawcę majątku poprzez przekazywanie go innym osobom. Należy dodać, że przed orzeczonym przepadkiem dane mienie może być zabezpieczone, podobnie jak może być zabezpieczone na czas rozpatrywania wniesionego powództwa przeciw Skarbowi Państwa.
Zobacz również: Bezpłatne porady prawne
Podstawa prawna: Art. 45 Kodeksu karnego