Zgodnie z przyjętym przez ustawodawcę założeniem wyrażonym w art. 19 § 1 Kodeksu karnego, sąd wymierza karę za podżeganie i pomocnictwo (art. 18 § 2 i 3 Kodeksu karnego) w granicach zagrożenie za sprawstwo.
Analizowany przepis reguluje 2 sytuacje (opisane w poszczególnych paragrafach) tj takie w których:
1) sprawca główny (ten któremu pomagano lub którego podżegano) usiłował tylko swojego czynu dokonać np. włamywacz którego namówiono do włamania albo któremu dostarczono wytrych i narzędzia do włamania, jedynie próbował pokonać zamki domu ale mu się to nie udało
We wskazanej sytuacji zarówno podżegacz jak i pomocnik przykładowego włamywacza odpowiada wówczas jak za usiłowanie, co wynika z faktu że czynu głównego nie dokonano. Należy wskazać, że teoretycznie chociaż usiłowanie jest zagrożone karą taką jak dla sprawcy za dokonanie (art. 14 § 1 Kodeksu karnego) to duże znaczenie ma to, że w literaturze prawa karnego powszechnie postuluje się, że sąd kierując się tzw. dyrektywami kary powinien (w granicach kar określonych przepisami) wymierzyć karę łagodniejszą oskarżonemu o usiłowanie danego czynu niż oskarżonemu który by czynu dokonał. Oznacza to, że w opisanej sytuacji jest realna szansa by podżegacz lub pomocnik poniósł odrobinę łagodniejszą karę.
Zobacz serwis: Prawo karne
2) sprawca główny (ten któremu pomagano lub którego podżegano) nie usiłował nawet dokonać czynu np. podżegacz namawiał kolegę by ten ukradł coś ze sklepu, ale ten choć wchodził z zamiarem kradzieży to przy półce włożył towar do koszyka i zapłacił za niego
W opisanej powyżej sytuacji ustawodawca wyraźnie przewidział możliwość złagodzenia odpowiedzialności karnej podżegacza i pomocnika. Przepis ten przewiduje bowiem możliwość aby sąd nadzwyczajnie złagodził karę w stosunku do takich sprawców, albo nawet odstąpił w stosunku do nich. Należy podkreślić, iż sąd czyni to fakultatywnie, a zatem za każdym razem oceniając stan faktyczny sprawy, i biorąc pod uwagę dyrektywy wymiaru kary.
Możliwość nadzwyczajnego złagodzenia kary lub odstąpienia od jej wymierzenia, którą ma sąd jest efektem polityki karnej tj. przyjętego założenia iż orzeczona kara powinna być proporcjonalna do charakteru czynu tj. między innymi takich elementów jak stopnia bezprawności czynu, stopnia zawinienia sprawcy, społecznej szkodliwości czynu. W sytuacji w której podżeganie lub pomocnictwo było w ogóle nieskuteczne i potencjalny sprawca nawet nie podjął żadnych działań, czyn podżegacza lub pomocnika ma „mniejszą rangę” i stąd przyjęta przez ustawodawcę możliwość nadzwyczajnego złagodzenia kary lub odstąpienia od jej wymierzenia.
Zobacz: Bezpłatne porady prawne
Podstawa prawna: Art. 22 Kodeksu karnego