Do kosztów sądowych należą przede wszystkim opłaty sądowe - wpis i opłata kancelaryjna. Wpis to taki rodzaj opłaty, który należy uiścić z góry, od pism wszczynających postępowanie sądowoadministracyjne – zatem m.in. od skargi, skargi kasacyjnej czy zażalenia. Ma on charakter stały a jego wysokość jest określana poprzez rozporządzenie Rady Ministrów z 16.12.2003 r. w sprawie wysokości szczegółowych zasad pobierania wpisu w postępowaniu przed sądami administracyjnymi. W postępowaniu kasacyjnym wpis zawsze wynosi ½ tego wpisu, którą wynosił w I instancji i nie mniej niż 100 zł.
Opłata kancelaryjna to opłata, którą się pobiera za różnego rodzaju stwierdzenia prawomocności, wydanie odpisów, zaświadczeń, wyciągów, innych dokumentów na podstawie akt - pobiera się ją za odpisy i kserokopie. Jeśli nie zostanie uiszczona opłata kancelaryjna, to może ona zostać ściągnięta w drodze egzekucji.
Istnieją ponadto opłaty takie jak:
- koszty związane z działaniem strony - obejmują koszty przejazdu do sądu i pełnomocników, którzy nie są pełnomocnikami fachowymi np. wstępny;
- koszty związane z działaniem pełnomocnika - to koszty wynagrodzenia adwokata itd. – ich wysokości minimalne są określone w drodze rozporządzeń wykonawczych, które określają osobno wynagrodzenie adwokatów, osobno radców prawnych,
- zwrot wydatków – czyli takie koszty, które ponoszone są poza budynkiem sądu – wpłacane za usługi poczynione przez tłumaczy czy kuratorów, także koszty ogłoszeń, diet i koszty podróży.
POLECAMY: E - wydanie Dziennika Gazety Prawnej
Zwolnienie z kosztów
W postępowaniu sadowoadministracyjnym zasadą jest, że strona ponosi koszty postępowania w swojej sprawie. Może jednak zostać zwolniona z kosztów – w zakresie przepisów wskazanych w ustawie bądź prawa pomocy. Zwolnienie ustawowe może przyjmować charakter podmiotowo-przedmiotowy – tzn., że nie mają obowiązku uiszczania kosztów sądowych: skarżący pewne działania lub bezczynność w sprawach np. z zakresu ubezpieczeń społecznych, z zakresu udzielania cudzoziemców ochrony - decyduje charakter sprawy i to czy jest się skarżącym; bądź zwolnienie o charakterze podmiotowym - nigdy nie ponosi tych kosztów: prokurator, RPO, RPD, kurator strony wyznaczony przez sąd orzekający lub przez sąd opiekuńczy.
Czym jest prawo pomocy?
W ustawie - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (PPSA) - istnieje pojęcie prawa pomocy – a zatem takiego postępowania, które jest dla strony szansą na uzyskanie zwolnienia z kosztów sądowych lub w jego ramach, na dopominanie się o przyznanie pełnomocnika – prośby te mogą być składane łącznie. Następuje zawsze na wniosek, złożony na urzędowym formularzu (postępowanie to nie jest prowadzone z urzędu). Jeśli strona wbrew wymaganiom formalnym, złoży wniosek pisemny – wówczas wzywa się ją do uzupełnienia braków a w razie niedopełnienia takiego żądania, wniosek pozostawia się bez rozpoznania. Nie jest on obciążony dodatkowymi kosztami. Może być złożony przed wszczęciem postępowania lub w jego trakcie. Są sytuacje, gdzie zwolnienie z kosztów następuje z mocy ustawy – np. gdy skarży się decyzje wydane z zakresu prawa pomocy. Wniosek składa się do właściwego Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego.
Co strona może uzyskać ?
Wyróżnia się dwa rodzaje prawa pomocy - w zakresie całkowitym, o którym mówi art. 245 PPSA – zwolnienie od kosztów sądowych w pełni oraz ustanowienie pełnomocnika (adwokat, radca prawny, rzecznik patentowy, doradca podatkowy) lub w zakresie częściowym - zwolnienie od opłat w całości lub w części, lub tylko ustanowienie pełnomocnika, lub udzielenie pełnomocnika i zwolnienie w części kosztów.
Zobacz: Gmina
Kto może się ubiegać?
Przesłanki prawa pomocy są określone w art. 246 PPSA - tzw. „pozytywne”:
- prawo pomocy w zakresie całkowitym przyznaje się osobie fizycznej, jeśli nie może ponieść kosztów postępowania, co zobowiązana jest wykazać (do wniosku dołącza się oświadczenie stron obejmujące dane o stanie majątkowym i dochodach pod rygorem odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia), a w zakresie częściowym, jeśli nie jest w stanie pokryć pełnych kosztów bez uszczerbku utrzymania jej rodziny.
-Także jednostki organizacyjne – z tym, że wsparcie „może być przyznane”, a więc ma charakter fakultatywny.
Ustawa klarownie uwypukla także te sytuacje, kiedy pomoc nie będzie przyznana – jedną z przesłanek negatywnych jest oczywista bezzasadność skargi lub zdarzenie, gdy dana strona zatrudnia adwokata lub doradcę podatkowego lub rzecznika albo pozostaje z nim w stosunku prawnym, choć w istocie ma możliwość wykorzystania swojego pełnomocnika.
Procedura
Za zbadanie złożonego przez stronę wniosku, a następnie przesłanie go do właściwego sądu czy wezwanie stron do uzupełnienia braków, odpowiada referendarz. Na wydane przez niego zarządzenia i postanowienia, strona albo jej przedstawiciel (adwokat, radca prawny itp.) mogą wnieść sprzeciw w ciągu 7 dni. Kolejno, sąd rozpoznaje sprzeciw na posiedzeniu niejawnym w obecności jednego sędziego, wydaje postanowienie, w którym zmienia lub utrzymuje w mocy postanowienie referendarza. Od sprzeciwu lub zażaleń w sprawie prawa pomocy nie pobiera się opłat. Warto pamiętać, że postanowienia sądu, w których rozpatrzono kwestię sprzeciwu, są traktowane jako rozstrzygnięcia sądu drugiej instancji - nie mam zatem w takiej sytuacji przewidzianego zażalenia na postanowienia wydane w ramach prawa pomocy, bo sąd orzeka jako sąd drugiej instancji.
W razie zmian okoliczności, sąd może cofnąć prawo pomocy, ograniczyć je, umorzyć postępowanie czy obniżyć wynagrodzenie pełnomocnika. Jeśli strona cofnie wniosek lub rozpoznanie wniosku okaże się zbędne - postępowanie w sprawie przyznania pomocy umarza się. Przyznanie prawa pomocy wygasa ze śmiercią strony, która je uzyskała.
Jeśli prawo pomocy dotyczy ustanowienia fachowego pełnomocnika – strona składając żądanie może wskazać we wniosku określonego adwokata lub radcę prawnego. Sąd powinien się do tego ustosunkować, choć nie ma obowiązku do wyznaczenia wskazanej z imienia i nazwiska, konkretnej osoby. Rozpoznając sprawę na posiedzeniu niejawnym, zwraca się następnie do właściwego organu samorządu w celu ustanowienia tego pełnomocnika
- np. do okręgowej rady adwokackiej – organy w ciągu 14 dni od dnia doręczenia im takiego postanowienia o ustanowieniu prawa pomocy wyznaczają pełnomocnika i zawiadamiają o tym niezwłocznie pełnomocnika oraz sąd.
Zobacz: Sprawy urzędowe
Podstawa prawna:
- Ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U 2002 Nr 153 poz. 1270)
- Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 16 grudnia 2003 r. w sprawie wysokości oraz szczegółowych zasad pobierania wpisu w postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. 2003 nr 221 poz. 2193)