Zażalenie na postanowienie wprowadził do naszego postępowania administracyjnego kodeks w 1960 r. za wzorem procesu cywilnego. Zażalenie takie jest zwyczajnym środkiem prawnym.
Zasadniczą różnicą pomiędzy zażaleniem a odwołaniem jest to, że odwołanie możemy wnieść zawsze, a zażalenie tylko wtedy, gdy przepis prawa daje nam takie uprawnienie. Ponadto, postanowienia wydawane są w toku postępowania i umożliwienie stronom zaskarżania każdego takiego postanowienia prowadziłoby do znacznego przedłużenia całego postępowania.
Warunki formalne wniesienia zażalenia
Zażalenie wnosi się w terminie 7 dni od dnia wydania postanowienia lub jego doręczenia stronie. Termin ten jest zatem połowę krótszy niż w przypadku odwołania. Kodeks nie przewiduje dla zażalenia żadnej szczególnej formy co oznacza, że musi ono spełniać tylko podstawowe wymogi dla pisma procesowego.
Wniesienie zażalenia na postanowienie nie wstrzymuje wykonania tego postanowienia (w przeciwieństwie do odwołanie, którego wniesienie zawsze wstrzymuje wykonanie niekorzystnego rozstrzygnięcia). Organ administracji może natomiast sam zarządzić wstrzymanie postanowienia, jeżeli uzna to za uzasadnione.
Zażalenie służy na następujące postanowienia:
- o odmowie wszczęcia na żądanie organizacji społecznej postępowania w sprawie dotyczącej innej osoby (art. 31 § 2),
- o odmowie dopuszczenia organizacji społecznej do udziału w postępowaniu na prawach strony w sprawie dotyczącej innej osoby (art. 31 § 2),
- o odmowie przywrócenia terminu, z wyjątkiem postanowienia o odmowie przywrócenia terminu do wniesienia odwołania lub zażalenia, które jest ostateczne (art. 59),
- o odmowie udostępnienia akt sprawy (art. 74 § 2),
- o ukaraniu grzywną świadka lub biegłego albo innego uczestnika postępowania (np. osoby, która bezzasadnie odmawia okazania przedmiotu oględzin) (art. 88 § 1),
- o odmowie zwolnienia od kary grzywny (art. 88 § 2; kodeks wyjątkowo nie wymienia tu formy postanowienia - patrz koment. art. 88, poz. 2),
- o ukaraniu grzywną za niewłaściwe zachowanie się w czasie rozprawy (art. 96),
- w sprawie zawieszenia postępowania (art. 101 § 3),
- o zajęciu stanowiska w sprawie przez inny organ (art. 106 § 5),
- o nadaniu decyzji rygoru natychmiastowej wykonalności (art. 108 § 2),
- w sprawie sprostowania oczywistych omyłek w decyzji (art. 113 § 3),
- w sprawie sprostowania oczywistych omyłek w postanowieniu (art. 113 § 3 w zw. z art. 126),
- w sprawie wyjaśnienia wątpliwości co do treści decyzji (art. 113 § 3),
- w sprawie wyjaśnienia wątpliwości co do treści postanowienia (art. 113 § 3 w zw. z art. 126),
- w sprawie zatwierdzenia lub odmowy zatwierdzenia ugody (art. 119 § 1),
- o wstrzymaniu wykonania decyzji, jeżeli okoliczności sprawy wskazują na prawdopodobieństwo uchylenia decyzji w wyniku wznowienia postępowania (art. 152),
- o wstrzymaniu wykonania zaskarżonej decyzji, jeżeli zachodzi prawdopodobieństwo, że jest ona dotknięta jedną z wad uzasadniających stwierdzenie nieważności decyzji (art. 159),
- w sprawie zwrotu podania wskutek nieuiszczenia przez stronę opłat i kosztów (należności) postępowania (art. 261 § 3),
- w sprawie kosztów postępowania (art. 264 § 2).
Podstawa prawna: Kodeks postępowania administracyjnego.