Zapisy w umowie o roboty budowlane
Korzystna sytuacja występuje wtedy, gdy w umowie o roboty budowlane strony określiły konsekwencje braku zapłaty za poszczególne etapy robót. W umowie może być przewidziane, że wówczas wykonawca może na przykład odstąpić od umowy albo tylko przerwać roboty. Najczęściej możliwość skorzystania z tych uprawnień jest uzależniona od wcześniejszego wezwania inwestora do zapłaty zaległych kwot. W umowach warto określać jaka jest minimalna kwota, której brak zapłaty daje prawo do odstąpienia od umowy bądź przerwania robót . Chodzi o to by uniknąć sytuacji, że tak poważne sankcje będą uruchamiane gdy brak zapłaty dotyczy przykładowo kilkudziesięciu złotych.
Możliwość umieszczenia przez strony w umowie zapisów o prawie odstąpienia wynika z art. 395 § 1 k.c. Ważne jest to, by umowa określała termin, w ciągu którego odstąpienia może być wykonane. Potwierdził to między innymi Sąd Apelacyjny w Warszawie, w wyroku z dnia 13 czerwca 2013r. (sygn. akt IACa 1478/12): „(…)Skuteczne zastrzeżenie skorzystania z umownego prawa do odstąpienia od umowy wymaga więc zakreślenia przez strony terminu z art. 395 § 1 k.c. (…) ratio legis wymagania zawartego w tym przepisie jest bowiem czytelne, mianowicie ma na celu wyeliminowanie sytuacji pozostawania przez drugą stronę w stanie niepewności co do trwałości stosunku umownego, skuteczne skorzystanie przez stronę z uprawnienia przewidzianego powołanym przepisem co do zasady wywołuje bowiem skutek wsteczny, który powoduje, że rozwiązana w ten sposób umowa jest traktowana tak, jakby nie została zawarta (…)” Brak zastrzeżenia w umowie terminu na realizację prawa odstąpienia powoduje, że w tej części umowa jest nieważna (wyrok Sądu apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 15 lutego 2012r., sygn. akt I ACa 24/12).
Zobacz serwis: Dom i prawo
Jeżeli umowa nie zawiera zapisów na ten temat to zastosowanie znajdują przepisy kodeksu cywilnego. W grę wchodzą zwłaszcza artykuły 488 i 491 k.c. Zgodnie z art. 488 wykonawca może powstrzymać się z wykonawstwem prac budowlanych, jeżeli inwestor nie zaoferuje świadczenia wzajemnego czyli nie zaoferuje zapłaty.
Natomiast na podstawie artykułu 491 k.c. wykonawca może wezwać inwestora do zapłaty wynagrodzenia z zagrożeniem, iż bezskuteczność wezwania skutkować będzie odstąpieniem od umowy. W wezwaniu należy określić dokładnie dodatkowy termin do zapłaty zaległego wynagrodzenia. Dopiero po upływie tego terminu wykonawca będzie uprawniony do złożeniu oświadczenia o odstąpieniu od umowy, a następnie do zejścia z placu budowy. Taki tok czynności jest obowiązkowy, co potwierdza między innymi orzecznictwo Sądu Najwyższego. Przykładowo, Sąd ten w wyroku z dnia 5 kwietnia 2013r. (sygn. akt III CSK 62/13) stwierdził: „(…) Skuteczne odstąpienie od umowy wzajemnej uregulowane w art. 491 k.c. wymaga od wierzyciela dokonania dwóch oddzielnych czynności. Pierwszą jest wyznaczenie odpowiedniego terminu do wykonania zobowiązania z zagrożeniem odstąpienia. Drugą czynnością jest złożenie samego oświadczenia woli o odstąpieniu od umowy.”
Uprawnienie do odstąpienia od umowy nie zawsze może dotyczyć całości prac. Jeżeli przedmiot prac budowlanych jest podzielny (to znaczy wyraźnie wyodrębnione są poszczególne elementy bądź etapy robót) to uprawnienie do odstąpienia ogranicza się tylko do danej części robót (wyrok Sadu Najwyższego z dnia 4 czerwca 2009r., sygn. akt III CSK 337/08).
Zobacz serwis: Budowa i remont
Dopiero po złożeniu oświadczenia o odstąpieniu wykonawca może zejść z placu budowy. Przed opuszczeniem budowy wykonawca powinien zadbać o jak najdokładniejsze udokumentowanie aktualnego stanu pracy. Najlepiej by obie strony, to jest zamawiający i wykonawca, sporządziły protokół, podpisany przez ich przedstawicieli. Jeżeli jest to niemożliwe, bo zamawiający odmawia udziału w czynnościach, to wykonawca powinien sporządzić protokół jednostronny. Załącznikiem do protokołu jednostronnego powinna być szczegółowa dokumentacja fotograficzna obrazująca stan prac oraz plac budowy na chwilę zejścia z niego wykonawcy.
Adwokat Marta Kawecka