Sposobem na uniknięcie obowiązku rozbiórki jest legalizacja samowoli budowlanej. Jednym z jej warunków jest uiszczenie opłaty legalizacyjnej. Wymierzona przez organ wysokość opłaty okazuje się często niemiłym zaskoczeniem dla inwestora. Zdarza się więc, że inwestorzy, chcąc złagodzić dolegliwość finansową, występują do organu o umorzenie należności czy rozłożenie jej na raty.
Prawo nie jest jednak w tej kwestii korzystne dla inwestorów. Przy występowaniu o legalizację samowoli budowlanej warto zdać sobie sprawę, że – inaczej niż kary administracyjne – opłata legalizacyjna nie podlega niestety przepisom o umarzaniu czy rozkładaniu na raty należności podatkowych.
Zobacz serwis: Podatki
Potwierdzeniem tej linii interpretacyjnej jest wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 23 kwietnia 2013 r. (II FSK 113/12, wyrok z uzasadnieniem dostępny na http://orzeczenia.nsa.gov.pl/). NSA stwierdził, że, pomimo częściowego odesłania w Prawie budowlanym do przepisów Ordynacji podatkowej, w zakresie opłaty legalizacyjnej odesłanie to nie powoduje możliwości zastosowania art. 67a Ordynacji regulującego ulgi i zwolnienia dotyczące zobowiązań podatkowych.
Zdaniem NSA zainteresowany „musi wobec tego liczyć się z tym, że albo uiści w pełni stosowną opłatę, czego następstwem będzie legalizacja stwierdzonej samowoli budowlanej (przywrócenie stanu godności z prawem), albo też dojdzie do uruchomienia sankcji w postaci nakazu rozbiórki obiektu. Dopuszczenie trzeciej możliwości (późniejszego zmniejszenia wysokości opłaty i/bądź przyznania ulgi w formie rozłożenia opłaty na raty) przeczyłoby zasadom logiki i czyniło wprowadzone unormowanie prawne niejasnym w swych celach i założeniach.”
Zobacz serwis: Nieruchomości
Powyższy wyrok przesądza o istnieniu alternatywy: albo rozbiórka, albo legalizacja z opłatą w pełnej wysokości. Składając wniosek o legalizację samowoli budowlanej warto zatem porównać koszty legalizacji i koszty ewentualnej rozbiórki, aby nie wszczynać procedury legalizacyjnej w przypadku, gdy zwyczajnie się to nie opłaca. Przepisy pozwalają przy tym na samodzielne oszacowanie wysokości opłaty legalizacyjnej jeszcze przed wszczęciem procedury. Pomocne są tutaj przepisy art. 49 ust. 2 w związku z art. 59f ust. 1 Prawa budowlanego.