Niekiedy uchwalenie planu zagospodarowania przestrzennego powoduje również wzrost wartości nieruchomości. Jeśli właściciel zdecyduje się zbyć taką nieruchomość przed upływem 5 lat od wejścia w życie planu, najczęściej musi podzielić się z gminą „zyskiem” z uchwalenia planu.
Przepisy zobowiązują gminę, w której uchwalono lub zmieniono plan miejscowy, do badania każdej transakcji zbycia położonej na terenie objętym planem nieruchomości (chodzi tu zarówno o prawo własności, jak i prawo użytkowania wieczystego) dokonanej w okresie 5 lat od dnia wejścia w życie planu. Gmina otrzymuje informacje o zawieranych umowach zbycia nieruchomości od notariuszy, którzy w terminie 7 dni od dnia sporządzenia umowy są zobowiązani przesłać wójtowi, burmistrzowi albo prezydentowi miasta wypis z aktu notarialnego.
Jeśli gmina na podstawie zleconego operatu szacunkowego uzna, że wartość nieruchomości wzrosła, wójt, burmistrz albo prezydent miasta wydaje decyzję nakazującą zapłatę jednorazowej opłaty planistycznej. Wysokość tej opłaty powinna być określona w planie miejscowym, procentowo do wzrostu wartości nieruchomości i może wynosić maksymalnie 30 % wzrostu wartości nieruchomości.
Zobacz serwis: Gmina
Wyjątków od obowiązku uiszczenia opłaty jest niewiele i dotyczą nieodpłatnego przenoszenia własności nieruchomości wchodzących w skład gospodarstwa rolnego przez rolników na ich następców.
Jak zatem ustalić cenę sprzedaży nieruchomości, gdy właściciel zamierza sprzedać nieruchomość, a nie wie, o ile wzrosła jej wartość w związku ze sporządzeniem planu? W takiej sytuacji właściciel może zwrócić się do gminy o określenie wysokości opłaty jeszcze przed zbyciem nieruchomości. Wójt, burmistrz albo prezydent miasta ustala wtedy wysokość opłaty planistycznej w drodze decyzji i na podstawie operatu szacunkowego sporządzonego przez rzeczoznawcę majątkowego. Wysokość ta wiąże gminę, jeśli następnie właściciel zbędzie nieruchomość w terminie 5 lat od dnia wejścia w życie planu miejscowego.
Powyższa decyzja ma charakter bezterminowy, jednakże organ może nadać jej charakter czasowy. W jej treści powinno się w takim przypadku wskazać okres ważności tej decyzji, po upływie którego wójt (burmistrz, prezydent miasta) stwierdza jej wygaśnięcie – również w drodze decyzji.