Ewidencja zabytków jest zbiorem przeznaczonym dla zabytków, co jednoznacznie wynika z jej nazwy. Zabytkiem natomiast jest rzecz ruchoma lub nieruchoma, której wartości historyczne, naukowe lub artystyczne są wyższe niż przeciętne. Do ewidencji powinny być wpisywane jedynie te obiekty, które ze względu na posiadane wartości historyczne, naukowe lub artystyczne zasługują na zachowanie, przy czym posiadanie takich walorów powinno być potwierdzone ekspertyzą czy badaniami. Przepisy ustawy o ochronie zabytków stanowią, że wójt (burmistrz, prezydent miasta) prowadzi gminną ewidencję zabytków nieruchomych z terenu gminy.
W ewidencji tej powinny być ujęte:
1) zabytki nieruchome wpisane do rejestru;
2) inne zabytki nieruchome znajdujące się w wojewódzkiej ewidencji zabytków; oraz
3) inne zabytki nieruchome wyznaczone przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta) w porozumieniu z wojewódzkim konserwatorem zabytków.
Zobacz: Ewidencja nieruchomości gminnych
Niewątpliwie oznacza to działanie organu jednostki samorządu gminnego w porozumieniu z wojewódzkim konserwatorem zabytków. Podkreślić należy, że wpisu do rejestru zabytków dokonuje się na mocy decyzji administracyjnej, doręczanej właścicielowi i podlegającej kontroli sądowej, natomiast wpis do ewidencji nie wymaga decyzji administracyjnej i właściciel nie jest o nim w ogóle informowany. Pomimo, że ewidencja jest jawna, bardzo często właściciele nieruchomości nie wiedzą, nawet po sprzedaży, że ich nieruchomość została do niej wpisana.
Zobacz: Podatek od nieruchomości 2013/2014
Sąd podkreślił, że porozumienie z wojewódzkim konserwatorem zabytków oznacza uzyskanie zgodnego stanowiska organu prowadzącego ewidencję gminną oraz organu współdziałającego. Stanowisko organu współdziałającego, powinno być wyrażone w piśmie urzędowym. Oznacza to, że do ewidencji gminnej nie można włączyć obiektów, których nie zaaprobował i nie zaakceptował wojewódzki konserwator zabytków.
Skutki wpisu do ewidencji zabytków są podobne jak skutki wpisu do rejestru zabytków. Dotyczy to np. koniecznością uzgadniania z konserwatorem zabytków decyzji o warunkach zabudowy oraz decyzji o pozwoleniu na budowę.
Zobacz serwis: Sprawy urzędowe
Wyrok WSA oznacza, że właściciele nieruchomości nie będących zabytkami, ale wpisanych do ewidencji mogą na niej przeprowadzić prace budowlane wymagające decyzji o warunkach zabudowy lub pozwolenia na budowę tylko po uzgodnieniu ich z konserwatorem zabytków. Nieruchomości wpisane do ewidencji są również w większym stopniu narażone na możliwość wpisu do rejestru zabytków, z którym wiąże się np. obowiązek dokonywania prac konserwacyjnych. Osoby planujące nabycie nieruchomości figurującej w ewidencji powinny wystąpić o warunki zabudowy, aby sprawdzić stanowisko konserwatora wobec planowanych prac. Niestety uzyskanie pozytywnej opinii konserwatora na tym etapie nie wyklucza, że konserwator nie zmieni zdania w późniejszej fazie realizacji projektu, np. przy uzyskiwaniu pozwolenia na budowę, ale pozwala na uzyskanie wytycznych którymi będzie trzeba się kierować planując inwestycję.
W przypadku wpisu nieruchomości do ewidencji zabytków bez spełnienia ustawowych przesłanek (z naruszeniem prawa) istniałaby możliwość dochodzenia odszkodowania na drodze sądowej. Wpis dokonany z naruszeniem prawa musiałby uprzednio zostać uchylony przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta), a w przypadku odmowy należałoby złożyć skargę do WSA.
Porozmawiaj na FORUM
Dochodzenie odszkodowania od właściwej gminy musiałoby opierać się na udowodnieniu powstania szkody, którą mogłyby być utracone korzyści, gdyby np. w okresie, w którym nieruchomość figurowała w ewidencji nie doszło z tego powodu do zawarcia transakcji sprzedaży.