- Planowane zmiany przepisów w zakresie znakowania zabytków nieruchomych
- Obecnie obowiązujące przepisy prawa dotyczące oznakowań na obiektach zabytkowych
- Proponowana zmiana przepisów dotyczących znakowania zabytków nieruchomych
Planowane zmiany przepisów w zakresie znakowania zabytków nieruchomych
Znakowanie zabytków nieruchomych pełni szereg funkcji. Poza ochroną na czas wojny, stanowi także formę promocji dziedzictwa narodowego poprzez zapewnienie obiektom rozpoznawalności i dodatkowej ochrony prawnej. Oznakowanie obiektów zabytkowych ma także przeciwdziałać ewentualnym aktom wandalizmu bądź nieumyślnemu naruszaniu zabytkowej substancji przez użytkowników.
Obecnie obiekt zabytkowy może, ale nie musi być oznakowany. Możliwe, że stosunkowo niewielka liczba oznakowanych zabytków nieruchomych wynika z braku szczegółowych regulacji odnośnie montażu znaków informujących, z braku świadomości właścicieli i posiadaczy zabytków o korzyściach płynących z oznakowania obiektów, a także z braku obligatoryjnego wymogu znakowania zabytków. Problem ten ma rozwiązać nowelizacja ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami.
Obecnie obowiązujące przepisy prawa dotyczące oznakowań na obiektach zabytkowych
Artykuł 12 § 1 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 840) stanowi jedynie, że starosta w uzgodnieniu z wojewódzkim konserwatorem zabytków może umieszczać na zabytkach nieruchomych wpisanych do rejestru znaki informujące, że obiekty te podlegają ochronie. Wobec tego kwestie organizacyjne związane z montażem znaków regulowane są przepisami w ramach poszczególnych urzędów powiatowych.
Część starostów uznaje umieszczanie znaków informujących jako w całości zadanie własne, gdzie właściciele zgłaszają chęć oznakowania zabytku, zaś starosta uzgadnia z wojewódzkim konserwatorem zabytków lokalizację znaku, a następnie wydaje decyzję administracyjną i montuje nieodpłatnie na zabytku tabliczkę oznakowania. Inne starostwa z kolei przedstawiają na swojej stronie podmiotowej BIP informacje dotyczące składania wniosków o umieszczenie na zabytku nieruchomym wpisanym do rejestru zabytków znaku informującego o tym, że zabytek ten podlega ochronie.
Proponowana zmiana przepisów dotyczących znakowania zabytków nieruchomych
Projekt ustawy z 2021 r. o zmianie ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2020 r. poz. 282) przewiduje zmianę przepisów w zakresie znakowania zabytków poprzez wprowadzenie obowiązku oznaczenia wszystkich zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru znakiem informacyjnym, że dany obiekt ma taki status i podlega ochronie.
Gdyby projektowana ustawa weszła w życie, to oznakowanie zabytku przekształci się w obowiązek właściciela lub zarządcy zabytku nieruchomego, który będzie jednocześnie odpowiedzialnym za umieszczenie znaku i utrzymywanie go w należytym stanie. Zgodnie z treścią projektu noweli, na umieszczenie znaku wyznaczony zostanie termin 120 dni, liczony od dnia doręczenia ostatecznej decyzji o wpisaniu zabytku do rejestru. Obowiązek znakowania obiektów, co do zasady, dotyczyłby także zabytków archeologicznych oraz zabytków będących historycznymi układami urbanistycznymi lub ruralistycznymi albo historycznymi zespołami budowlanymi, z uwagi na ich przestrzenny charakter.
Projekt nowelizacji ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami zakłada również dodanie po artykule 12 artykułu 12a w brzmieniu:
„1. Minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego określi w drodze rozporządzenia formę graficzną znaku, o którym mowa w art. 12, oraz sposób i miejsce jego umieszczenia na zabytku. 2. Formę graficzną znaku określa się uwzględniając dotychczas używany wzór oraz konieczność umieszczenia na znaku pisemnej informacji, że dany obiekt jest zabytkiem i że podlega on ochronie. 3. Sposób i miejsce umieszczania znaku, o którym mowa w ust. 1, określa się uwzględniając rozwiązania ograniczające ingerencję w substancję zabytku oraz konieczność zapewnienia odpowiedniej widoczności i czytelności znaku”.
Obecnie przepis upoważniający do wydania rozporządzenia regulującego kwestie związane ze znakiem informacyjnym znajduje się w art. 12 ust. 2 ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, z tym, że zakres spraw przekazanych do uregulowania w tym rozporządzeniu ograniczony jest do określenia wzoru znaku. Dodanie artykułu 12a zmieniłoby więc upoważnienie ustawowe do wydania rozporządzenia określającego formę graficzną znaku informacyjnego oraz sposób i miejsce jego umieszczenia na zabytku.