Największą korzyścią z wyodrębnienia wspólnoty mieszkaniowej jest przede wszystkim większa kontrola wydatkowania zebranych zaliczek na utrzymanie nieruchomości wspólnej, a także możliwość decydowania o kierunku ich wydatkowania.
Jest to szczególnie ważne w przypadku nowych budynków w spółdzielni, których nie trzeba jeszcze remontować, ponieważ zaliczki na utrzymanie nieruchomości wspólnej właścicieli lokali w nowych budynkach będą przekazywane na remonty starych bloków w tej samej spółdzielni. Ponadto wyodrębnienie wspólnoty ze spółdzielni mieszkaniowej prowadzi często do obniżenia w znacznym stopniu kosztów zarządzania nieruchomością wspólną, a poza tym daje możliwość ogłoszenia przetargu na usługi zarządzania i administrowania budynkiem lub samodzielnego wykonywania takich czynności przez zarząd wspólnoty wybrany spośród jej członków.
Ustawa z dnia z dnia 15 grudnia 2000 roku o spółdzielniach mieszkaniowych (dalej Ustawa) określa dwa przypadki kiedy wspólnota mieszkaniowa może się ze spółdzielni wyodrębnić:
- zgodnie z art. 26 ust. 1 Ustawy „jeżeli w określonym budynku lub budynkach położonych w obrębie danej nieruchomości została wyodrębniona własność wszystkich lokali, po wyodrębnieniu własności ostatniego lokalu stosuje się przepisy ustawy z dnia 24 czerwca 1994 r. o własności lokali, niezależnie od pozostawania przez właścicieli członkami spółdzielni”. Należy zwrócić uwagę, iż pomimo obligatoryjnego wydzielenia wspólnoty mieszkaniowej „właściciele lokali są obowiązani uczestniczyć w wydatkach związanych z eksploatacją i utrzymaniem nieruchomości stanowiących mienie spółdzielni, które są przeznaczone do wspólnego korzystania przez osoby zamieszkujące w określonych budynkach lub osiedlu” (art. 26 ust 2 Ustawy). Obowiązek wnoszenia opłat związany z korzystaniem przez właścicieli nieruchomości wchodzących w skład wyodrębnionej wspólnoty z nieruchomości stanowiących własność spółdzielni, a przeznaczonych do wspólnego korzystania nie przestanie istnieć tylko z tego powodu, że w nieruchomości przestały obowiązywać przepisy ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych. W związku z powyższym wspólnota mieszkaniowa może podpisać ze spółdzielnią na przykład umowę najmu lub dzierżawy nieruchomości, albo inną umowę dotyczącą korzystania przez właścicieli lokali z majątku spółdzielni lub umowę o świadczenie wspólnocie mieszkaniowej przez spółdzielnię usług związanych z wykorzystaniem mienia spółdzielni.
- zgodnie art. 241 Ustawy „większość właścicieli lokali w budynku lub budynkach położonych w obrębie danej nieruchomości, obliczana według wielkości udziałów w nieruchomości wspólnej, może podjąć uchwałę, że w zakresie ich praw i obowiązków oraz zarządu nieruchomością wspólną będą miały zastosowanie przepisy ustawy z dnia 24 czerwca 1994 r. o własności lokali.” Zgodnie z Ustawą do podjęcia takiej uchwały stosuje się przepisy art. 30 ust. 1a, art. 31 i 32 ustawy o własności lokali, tj. uchwała taka powinna zostać podjęta na zebraniu właścicieli, które powinno zostać zwołane przez spółdzielnie, a przypadku bezczynności spółdzielni, może zostać zwołane także przez każdego z właścicieli.
Podsumowując
Zarówno w pierwszym jak i drugim przypadku do zmiany sposobu zarządu – ze „spółdzielczego” na „wspólnotowy”, stosuje się przepisy ustawy z dnia 24 czerwca 1994r. o własności lokali. Zgodnie z art. 18 ust. 1 powyższej ustawy „właściciele lokali mogą w umowie o ustanowieniu odrębnej własności lokali albo w umowie zawartej później w formie aktu notarialnego określić sposób zarządu nieruchomością wspólną, a w szczególności mogą powierzyć zarząd osobie fizycznej albo prawnej.” W związku z wyodrębnieniem wspólnoty mieszkaniowej ze spółdzielni, spółdzielnia nadal pozostanie zarządcą w rozumieniu art. 18 ust. 1, natomiast rozliczanie kosztów i wpływów będzie dokonywane odrębnie dla nieruchomości, w której wyodrębniono wspólnotę mieszkaniową. Aby przejść na zarządzanie „właścicielskie”, tj. wybrać zarząd jako organ wspólnoty jest konieczne, aby wspólnota podjęła uchwałę o zmianie sposobu zarządu na podstawie art. 18 ust. 2a – „Zmiana ustalonego w trybie ust. 1 sposobu zarządu nieruchomością wspólną może nastąpić na podstawie uchwały właścicieli lokali zaprotokołowanej przez notariusza. Uchwała ta stanowi podstawę wpisu do księgi wieczystej.”
Zobacz: Jak usprawnić działalność spółdzielni mieszkaniowych
Ustawa o własności lokali (dalej Ustawa) wyróżnia dwa rodzaje wspólnot mieszkaniowych:
- małe wspólnoty zgodnie z art. 19 Ustawy to te, które istnieją w nieruchomościach mieszczących najwyżej 7 lokali, przy czym do sumy lokali w nieruchomości wlicza się wszystkie samodzielne lokale, wyodrębnione, jak i niewyodrębnione, zarówno mieszkalne, jak i o innym przeznaczeniu. W małych wspólnotach do zarządu nieruchomością wspólną mają odpowiednie zastosowanie przepisy Kodeksu cywilnego i Kodeksu postępowania cywilnego o współwłasności, o ile właściciele lokali w takich wspólnotach nie skorzystali z możliwości przewidzianej w art. 18 ust. 1 Ustawy i nie zawarli w formie aktu notarialnego umowy określającej sposób zarządu nieruchomością wspólną.
- duże wspólnoty, zgodnie z art. 20 ust. 1 Ustawy, funkcjonują w nieruchomościach, w których liczba lokali wyodrębnionych wraz z lokalami niewyodrębnionymi jest większa niż 7. Tam właściciele lokali, o ile nie skorzystali z możliwości uregulowania sposobu zarządu lub powierzenia zarządu w umowie zawartej przez nich w formie aktu notarialnego, są zobowiązani podjąć uchwałę o wyborze jednoosobowego lub kilkuosobowego zarządu, składającego się z osób fizycznych wybranych spośród właścicieli lokali lub spoza ich grona i stosować się do innych przepisów, dotyczących zarządu nieruchomością wspólną, zawartych w art. 20-33 Ustawy.
Zobacz serwis: Nieruchomości
Należy również pamiętać, iż z dużych spółdzielni mieszkaniowych, w zasobach których są obecnie całe osiedla budynków, może wyodrębnić się więcej niż jedna wspólnota.