Przedsiębiorstwo w spadku
Jednoosobowa działalność gospodarcza prowadzona jest pod nazwiskiem właściciela, a majątek firmy jest jednocześnie majątkiem właściciela, ponieważ tego typu działalność gospodarcza nie posiada odrębnej od właściciela osobowości prawnej. Co w przypadku śmierci właściciela firmy? Czy możliwe jest dziedziczenie jednoosobowej działalności gospodarczej?
Do niedawna nie było w zasadzie żadnej możliwości na prowadzenie firmy przez następców prawnych zmarłego przedsiębiorcy. Jego śmierć oznaczała niemożność zachowania ciągłości działalności przedsiębiorstwa, tj. zachowania pracowników, numeru NIP oraz ciągłości rozliczeń podatkowych. Sytuacja zmieniła się wraz z wejściem w życie ustawy o zarządzie sukcesyjnym, która reguluje zasady tymczasowego zarządzania przedsiębiorstwem po śmierci przedsiębiorcy, który we własnym imieniu wykonywał działalność gospodarczą na podstawie wpisu do CEIDG.
Zarządca sukcesyjny
Aby jednoosobowa firma mogła zachować ciągłość od dnia śmierci jej właściciela do momentu podziału spadku, przedsiębiorca, jeszcze za życia powinien powołać, tzw. zarząd sukcesyjny, który będzie prowadził sprawy firmy do momentu załatwienia formalności spadkowych. Nie można jednak ustanowić zarządu sukcesyjnego, jeżeli została ogłoszona upadłość przedsiębiorcy. Zawieszenie działalności gospodarczej nie stanowi przeszkody do ustanowienia zarządu sukcesyjnego. Przeszkodą nie jest także postępowanie restrukturyzacyjne.
Po ustanowieniu zarządcy sukcesyjnego kontynuacja działalności następuje w formie „przedsiębiorstwa w spadku”, które obejmuje cały majątek przedsiębiorstwa. Nie posiada ono zdolności prawnej na gruncie prawa cywilnego, a stanowi jedynie masę majątkową zarządzaną przez powołanego zarządcę sukcesyjnego.
Do przedsiębiorstwa, które zachowuje ciągłość działania po śmierci właściciela do dnia podziału spadku stosuje się starą nazwę firmy z dopiskiem “przedsiębiorstwo w spadku”.
Powołanie zarządcy sukcesyjnego
Powołanie zarządcy sukcesyjnego może nastąpić w dwojaki sposób.
Może to nastąpić za życia przedsiębiorcy. W takim przypadku powinien on wskazać określoną osobę do pełnienia funkcji zarządcy sukcesyjnego albo zastrzec, że z chwilą śmierci przedsiębiorcy wskazany prokurent stanie się zarządcą sukcesyjnym.
Do powołania zarządcy sukcesyjnego może dojść po śmierci przedsiębiorcy, jednak jest to o wiele bardziej skomplikowane i czasochłonne. W takim przypadku zarządcę sukcesyjnego może powołać:
- małżonek przedsiębiorcy, któremu przysługuje udział w przedsiębiorstwie w spadku,
- spadkobierca ustawowy przedsiębiorcy, który przyjął spadek,
- spadkobierca testamentowy przedsiębiorcy, który przyjął spadek, albo zapisobierca windykacyjny, który przyjął zapis windykacyjny, jeżeli zgodnie z ogłoszonym testamentem przysługuje mu udział w przedsiębiorstwie w spadku.
Powyższe osoby mają 2 miesiące od dnia śmierci właściciela na ustanowienie zarządcy sukcesyjnego.
Zadania zarządcy sukcesyjnego
Zadaniem zarządcy sukcesyjnego jest prowadzenie przedsiębiorstwa w spadku. Zarządca:
- może, ale nie musi być przedsiębiorcą,
- działa we własnym imieniu, ale na rzecz właścicieli przedsiębiorstwa w spadku,
- ma dostęp do rachunku bankowego zmarłego przedsiębiorcy.
Zarządcą sukcesyjnym może być tylko jedna osoba, nawet jeśli właściciel miał kilka firm. Zarządcę zgłasza do CEIDG notariusz nie później niż w następnym dniu roboczym po ustanowieniu zarządcy.
Zarządca sukcesyjny jest płatnikiem składek z tytułu ubezpieczenia społecznego osób zatrudnionych. Jest także osobą uprawnioną do dokonywania wszelkich czynności związanych z zatrudnieniem, a także to on wysyła deklaracje podatkowe do urzędu. Jeżeli zarządca sukcesyjny będzie prowadził przedsiębiorstwo w spadku jest obowiązany kontynuować stosunki pracy z osobami, które pracowały w danej firmie za życia właściciela. Umowy o pracę wygasają wraz z wygaśnięciem zarządcy sukcesyjnego.
Do wynagrodzenia zarządcy sukcesyjnego stosuje się zapisy dotyczący umów zlecenia z kodeksu cywilnego. Wynagrodzenie jest wypłacane przez właścicieli przedsiębiorstwa w spadku.
Katarzyna Sędziak (Zielona Linia 19524, Centrum Informacyjne Służb Zatrudnienia)
Źródło:
Ustawa z dnia 5 lipca 2018 r. o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej.
www.parp.gov.pl