Swoboda przedsiębiorczości obok swobody przepływu towarów, swobody przemieszczania się pracowników, swobody świadczenia usług oraz swobody przepływu kapitału, jest jedną ze swobód wspólnotowych uregulowanych w Traktacie o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej (Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej, C 83/49 z dnia 30 marca 2010 PL, dalej „TFUE”), które służą zagwarantowaniu prawidłowego funkcjonowania rynku wewnętrznego Unii Europejskiej (dalej „UE”).
Istota swobody przedsiębiorczości
Istotą swobody przedsiębiorczości jest umożliwienie prowadzenia działalności gospodarczej obywatelom jednego państwa członkowskiego UE w innym państwie członkowskim. Prowadzenie takiej działalności, zgodnie z regulacją TFUE, powinno odbywać się na zasadach określonych przez ustawodawstwo danego państwa członkowskiego dla ogółu obywateli tego kraju oraz obywateli UE. W konsekwencji, zakazane jest wprowadzanie przepisów dyskryminujących przedsiębiorców będących obywatelami innego państwa członkowskiego oraz takich ograniczeń w prowadzeniu przez nich działalności gospodarczej, którymi nie są objęci obywatele państwa przyjmującego.
Zobacz: Kto w świetle polskiego prawa jest przedsiębiorcą?
Realizacja swobody przedsiębiorczości
W celu zagwarantowania realizacji swobody przedsiębiorczości, wszystkie państwa członkowskie zobowiązane są do eliminacji przepisów, procedur oraz praktyk krajowych, które mogłyby stanowić pogwałcenie tej zasady. Jednym z obowiązków państw członkowskich UE jest stopniowe dążenie do znoszenia regulacji ograniczających swobodę przedsiębiorczości m.in. w takich dziedzinach, jak tworzenie agencji, oddziałów i filii oraz warunków wchodzenia personelu przedsiębiorstwa zagranicznego w skład organów nadzorczych agencji, oddziałów i filii. Na gruncie polskich regulacji prawnych, swobodę działalności gospodarczej regulują przepisy ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (tekst jednolity: Dz. U. 2010 r. Nr 220, poz. 1447 ze zm., dalej „ustawa o swobodzie działalności gospodarczej”), która w dużej mierze miała na celu dostosowanie polskiego prawa do wymogów stawianych przez UE.
Realizację gwarancji swobody przedsiębiorczości w Polsce znajdziemy przede wszystkim w art. 13 ust. 1 ustawy o swobodzie gospodarczej, zgodnie z którym osoby zagraniczne – z państw członkowskich UE, państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) - stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym oraz osoby zagraniczne, które mogą korzystać ze swobody przedsiębiorczości na podstawie umów zawartych przez te państwa z UE i jej państwami członkowskimi, mogą podejmować działalność gospodarzą na terytorium Polski na takich samych zasadach jak obywatele polscy. Oznacza to, że przedsiębiorcy z UE mogą w Polsce podejmować działalność gospodarczą, czyli zarobkową działalność wytwórczą, budowlaną, handlową, usługową oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż, a także działalność zawodową, wykonywaną w sposób zorganizowany i ciągły, na takich samych zasadach jak polscy przedsiębiorcy.
Zobacz serwis: Działalność gospodarcza
Dopuszczalne ograniczenia swobody przedsiębiorczości
Należy jednak pamiętać, że zgodnie z art. 52 ust. 1 TFUE dopuszczalne jest wprowadzenie przez państwa członkowskiej regulacji ograniczających swobodę przedsiębiorczości, jeśli jest to uzasadnione koniecznością zagwarantowania porządku i bezpieczeństwa publicznego oraz zdrowia publicznego w danym państwie. Takimi regulacjami na gruncie polskich przepisów prawnych są m.in. przepisy dotyczące koncesji, zezwoleń
oraz regulowanej działalności gospodarczej zawarte w ustawie o swobodzie działalności gospodarczej. Przepisy te uzależniają możliwość podjęcia i wykonywania przez przedsiębiorcę określonej działalności gospodarczej od uzyskania odpowiedniej koncesji lub zezwolenia. W tym przypadku ograniczenie związane z koniecznością uzyskania koncesji, obejmuje w szczególności działalność w takim zakresie, jak składowanie odpadów, wydobywanie kopalin, wytwarzanie i obrót materiałami wybuchowymi, bronią oraz przewozy lotnicze. Ustawodawca przedstawił zamknięty katalog rodzajów działalności gospodarczej, które z oczywistych powodów nie mogą być prowadzone zgodnie ze swobodą przedsiębiorczości.
Podsumowując
Podsumowując, należy uznać, że swoboda przedsiębiorczości razem z pozostałymi swobodami wspólnotowymi jest gwarantem prawidłowego funkcjonowania gospodarek państw członkowskich w obrębie rynku wspólnego UE. Jednocześnie swoboda przedsiębiorczości zrównując pozycję unijnych przedsiębiorców, wpływa pozytywnie na konkurencję na rynku. Pozwala ona przedsiębiorcom z 27 krajów poszerzać swoje rynki zbytu.
Zobacz: Encyklopedia prawa