Spółka jest stosunkiem prawnym powstałym na podstawie umowy, przez którą wspólnicy (przynajmniej dwóch) zobowiązują się do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego przez działanie w sposób oznaczony, w szczególności przez wniesienie wkładów. Jak już wspomniano spółka cywilna nie posiada osobowości prawnej. Od strony prawnej samej spółce przypisuje się cechy jednostki organizacyjnej. W praktyce oznacza to, że stroną zawieranych umów są wszyscy wspólnicy, a nie spółka, podmiotami praw i obowiązków są wszyscy wspólnicy, a nie spółka, stroną postępowania sądowego czy administracyjnego są wszyscy wspólnicy, a nie spółka zaś majątek spółki jest majątkiem wspólnym wspólników.
Zobacz:Nierówne traktowania świadków procesowych-zmiana prawa
Zasadniczym przejawem zawiązania się spółki cywilnej jest wniesienie wkładów przez wspólników. Wkład wspólnika może polegać na wniesieniu do spółki własności lub innych praw albo na świadczeniu usług. W istocie więc wkładem może być każde prawo majątkowe, przy czym takie, które może być przedmiotem wspólności. Wkładem może być w szczególności własność rzeczy ruchomych lub nieruchomości, użytkowanie wieczyste, prawa względne (wierzytelności) przysługujące wspólnikowi wobec osób trzecich. Szczególną postacią wkładu mogą być usługi wspólnika na rzecz spółki bez wynagrodzenia. W orzecznictwie przyjmuje się, że w drodze umowy spółki niektórzy wspólnicy przystępujący do spółki mogą być zwolnieni z obowiązku wniesienia wkładu do spółki.
Wartość wkładów poszczególnych wspólników może zostać określona w umowie spółki. W braku takiego określenia, jak również w razie wątpliwości, obowiązuje domniemanie, że wkłady wspólników mają jednakową wartość (art. 861 § 2 kc). Jeżeli wspólnik zobowiązał się wnieść do spółki własność rzeczy, do wykonania tego zobowiązania, jak również do odpowiedzialności z tytułu rękojmi oraz do niebezpieczeństwa utraty lub uszkodzenia rzeczy stosuje się odpowiednio przepisy o sprzedaży. Jeżeli rzeczy mają być wniesione tylko do używania, stosuje się odpowiednio w powyższym zakresie przepisy o najmie.
Umowa spółki cywilnej może być zawiązana na ściśle określony czas lub też bezterminowo. Czas trwania spółki ma przy tym istotny wpływ na możliwość rozporządzania prawami i rzeczami wniesionymi przez wspólnika jako wkład do spółki. Wspólnik nie może rozporządzać udziałem we wspólnym majątku wspólników ani udziałem w poszczególnych składnikach tego majątku. W czasie trwania spółki wspólnik nie może również domagać się podziału wspólnego majątku wspólników. Podobne ograniczenie dotyczy także wierzycieli wspólnika spółki. W czasie trwania spółki wierzyciel wspólnika nie może żądać zaspokojenia z jego udziału we wspólnym majątku wspólników ani z udziału w poszczególnych składnikach tego majątku.
awarcie umowy spółki powoduje, że pomiędzy wspólnikami powstaje wspólność majątku oraz powstanie stosunku zobowiązaniowego o charakterze osobistym. Konsekwencją jest wspólna odpowiedzialność wspólników za zobowiązania spółki.
Odpowiedzialność solidarna wspólników obejmuje wszystkie zobowiązania spółki, a więc zarówno wobec osób trzecich, jak i zobowiązania wobec wspólników.
Odmienność spółki cywilnej od spółek prawa handlowego wynika również z faktu, że spółka cywilna nie posiada organów. Działalność spółki opiera się na osobistym zaangażowaniu wspólników. Dlatego też art. 865 kc stanowi, że każdy wspólnik jest uprawniony i zobowiązany do prowadzenia spraw spółki. Każdy wspólnik może bez uprzedniej uchwały wspólników prowadzić sprawy, które nie przekraczają zakresu zwykłych czynności spółki. Jeżeli jednak przed zakończeniem takiej sprawy chociażby jeden z pozostałych wspólników sprzeciwi się jej prowadzeniu, potrzebna jest uchwała wspólników. Każdy wspólnik może również bez uprzedniej uchwały wspólników wykonać czynność nagłą, której zaniechanie mogłoby narazić spółkę na niepowetowane straty.
Podobnie przedstawia się kwestia reprezentacji spółki. Co prawda ustawodawca w pierwszej kolejności sposób reprezentacji spółki pozostawił do określenia w umowie spółki, lecz jednocześnie zastrzegł, że w braku odmiennej umowy lub uchwały wspólników każdy wspólnik jest umocowany do reprezentowania spółki w takich granicach, w jakich jest uprawniony do prowadzenia jej spraw.
Zobacz: Pełnomocnictwo procesowe w postępowaniu cywilnym
Osiągnięcie wspólnego celu gospodarczego z natury rzeczy winno również prowadzić do uzyskania zysku. Może się jednak zdarzyć, że spółka zamiast zysku przyniesie straty. Dlatego też każdy wspólnik jest uprawniony do równego udziału w zyskach i w tym samym stosunku uczestniczy w stratach, bez względu na rodzaj i wartość wkładu. W umowie spółki można inaczej ustalić stosunek udziału wspólników w zyskach i stratach. Można nawet zwolnić niektórych wspólników od udziału w stratach. Natomiast nie można wyłączyć wspólnika od udziału w zyskach.
Podział zysków (lub pokrycie strat) co do zasady winno nastąpić po rozwiązaniu spółki. Jeśli jednak spółka została zawarta na dłuższy czas wspólnicy mogą żądać podziału i wypłaty zysków z końcem każdego roku obrachunkowego.
Spółka trwa do upływu okresu na który została zawarta lub do chwili jej rozwiązania. Jeżeli spółka została zawarta na czas nie oznaczony, każdy wspólnik może z niej wystąpić wypowiadając swój udział na trzy miesiące naprzód na koniec roku obrachunkowego.
Z ważnych powodów wspólnik może wypowiedzieć swój udział bez zachowania terminów wypowiedzenia, chociażby spółka była zawarta na czas oznaczony. Z ważnych powodów każdy wspólnik może również żądać rozwiązania spółki przez sąd.
Wspólnikowi występującemu ze spółki zwraca się w naturze rzeczy, które wniósł do spółki do używania, oraz wypłaca się w pieniądzu wartość jego wkładu oznaczoną w umowie spółki, a w braku takiego oznaczenia - wartość, którą wkład ten miał w chwili wniesienia. Nie ulega zwrotowi wartość wkładu polegającego na świadczeniu usług albo na używaniu przez spółkę rzeczy należących do wspólnika. Ponadto wypłaca się występującemu wspólnikowi w pieniądzu taką część wartości wspólnego majątku pozostałego po odliczeniu wartości wkładów wszystkich wspólników, jaka odpowiada stosunkowi, w którym występujący wspólnik uczestniczył w zyskach spółki.
Zobacz: Księga trzecia – Zobowiązania (art. 353-921)
Jeśli natomiast dochodzi do rozwiązania spółki to do wspólnego majątku wspólników stosuje się przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych. Z majątku pozostałego po zapłaceniu długów spółki zwraca się wspólnikom ich wkłady, stosując odpowiednio przepisy o zwrocie wkładów w razie wystąpienia wspólnika ze spółki. Pozostałą nadwyżkę wspólnego majątku dzieli się między wspólników w takim stosunku, w jakim uczestniczyli w zyskach spółki.