Czego można dowiedzieć się z numeru PESEL? Czy można go zmienić? Co z zastrzeżeniem numeru? Wyjaśniamy.
Numer PESEL - czym jest?
PESEL to skrótowiec od nazwy Powszechny Elektroniczny System Ewidencji Ludności. Jest to centralny rejestr podstawowych danych o obywatelach Polski i cudzoziemcach zamieszkujących tereny RP. Numer PESEL składa się z jedenastu cyfr i pozwala zidentyfikować płeć i datę urodzenia osoby, do której jest przypisany.
Jak czytać numer PESEL?
Numer PESEL zapisujemy w ten sposób: RRMMDDPPPPK. Dwie pierwsze cyfry to ostatnie cyfry roku urodzenia, kolejne dwie to miesiąc, następne dwie to dzień urodzin, kolejne cztery to liczba porządkowa oznaczająca płeć (w przypadku kobiet ostatnia cyfra tej liczby będzie parzysta, a u mężczyzn nieparzysta). Ostania cyfra w numerze PESEL to cyfra kontrolna.
PESEL 830103PPP8K należy do kobiety, która urodziła się 3 stycznia 1983 roku, a PESEL 771118PPP5K - do mężczyzny, który urodził się 17 listopada 1977 roku (pod P kryją się cyfry porządkowe, pod K - cyfra kontrolna).
Uwaga! Powyższy schemat nie dotyczy osób urodzonych po 1999 r., w ich przypadku przyjęto inną metodę oznaczania miesiąca, aby odróżnić numery PESEL z różnych stuleci. W przeciwnym razie w tym samym czasie dwie osoby mogłyby mieć ten sam numer PESEL. Osoby urodzone w obecnym stuleciu do miesiąca mają dodawaną liczbę 20. Czyli np. początek numeru PESEL dla osoby urodzonej 22 października 2021 roku będzie: 213022, a nie 211022.
Kiedy dostaje się numer PESEL?
Numer PESEL nadaje minister właściwy do spraw informatyzacji, a nadanie następuje automatycznie lub na wniosek. O nadanie numeru PESEL mogą ubiegać się również cudzoziemcy.
Zmiana numeru PESEL
Kiedy można zmienić numer PESEL? Jest kilka przypadków, które dopuszczają taką możliwość:
- zmiana daty urodzenia;
- błędne informacje przy nadawaniu numeru (np. wprowadzenie w błąd urzędnika);
- pomyłka urzędnika przy wprowadzaniu danych do systemu;
- zmiana płci;
W przypadku, gdy numer PESEL był nadany na wniosek złożony przed dniem 1 marca 2015 r. – należy przygotować podanie o zmianę numeru PESEL. W pozostałych sytuacjach, nic nie trzeba robić, urząd stanu cywilnego lub urząd gminy dopełni wszystkich formalności.
Aby dokonać zmiany, trzeba mieć wszystkie dokumenty, które potwierdzają faktyczną datę urodzenia lub płeć. Podanie o zmianę numeru PESEL należy wysłać na adres:
Departament Zarządzania Systemami w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów
ul. Królewska 27
00-060 Warszawa
Usługa nic nie kosztuje, a czas oczekiwania to maksymalnie 30 dni, licząc od dnia doręczenia pisma do Kancelarii Prezesa Rady Ministrów.
Minister właściwy do spraw informatyzacji nadaje numer PESEL, jak również może go zmienić. Robi to na wniosek kierownika urzędu stanu cywilnego, np. gdy na podstawie orzeczenia sądu nastąpiła zmiana daty urodzenia lub płci w akcie urodzenia. Na wniosek urzędu gminy, gdy np. wystąpiła pomyłka urzędnika. Na wniosek Kancelarii Prezesa Rady Ministrów (jeśli wniosek o nadanie numeru PESEL był złożony przed 1 marca 2015 r. przez płatnika składek ubezpieczeniowych lub indywidualnie do ówczesnego MSW).
Obywatel nie musi więc zajmować się formalnościami dotyczącymi zmiany numeru PESEL, wszystko załatwia urzędnik.
Co w przypadku zastrzeżonego numeru PESEL
Od 1 czerwca 2024 r. instytucje finansowe będą zobowiązane do weryfikacji, czy numer PESEL jest zastrzeżony przy zawieraniu np. umowy kredytu lub pożyczki. Do tego czasu jest możliwość zastrzegania lub cofania zastrzegania numeru PESEL. Zastrzeżenie nie obejmuje nowego numeru, jeśli zastrzeżony był poprzedni.
Ustawa z dnia 24 września 2010 r. o ewidencji ludności
Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z 4 stycznia 2012 r. w sprawie nadania lub zmiany numeru PESEL