TSUE. Co warto wiedzieć o Trybunale Sprawiedliwości UE?
Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) odgrywa kluczową rolę w zakresie wymiaru sprawiedliwości na poziomie europejskim. Jako główny organ sądowy Unii Europejskiej, TSUE ma za zadanie interpretować prawo UE i zapewniać jego jednolite stosowanie we wszystkich państwach członkowskich. Oto podstawowe informacje na temat TSUE, jego kompetencji oraz wpływu na Polskę.
- Co to jest TSUE?
- Czym zajmuje się TSUE?
- Kto wchodzi w skład TSUE?
- Kto może złożyć skargę do Trybunału Sprawiedliwości UE?
- Kiedy opinia TSUE?
- Podsumowanie
Co to jest TSUE?
Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE), pierwotnie utworzony jako Europejski Trybunał Sprawiedliwości (ETS), jest głównym organem sądowym Unii Europejskiej. Został założony w 1952 roku z myślą o zapewnieniu przestrzegania prawa w interpretacji i stosowaniu traktatów założycielskich. Siedziba Trybunału znajduje się w Luksemburgu.
W strukturze TSUE można wyróżnić Trybunał Sprawiedliwości (który jest najwyższym organem), Sąd (zajmujący się większością spraw w pierwszej instancji) oraz Sąd do Spraw Służby Publicznej.
Aby Trybunał mógł właściwie wywiązywać się ze swoich zadań, przyznano mu ściśle określone uprawnienia do orzekania, które wykonuje w ramach procedury odesłania prejudycjalnego i postępowań w przedmiocie różnego rodzaju skarg, o czym poniżej.
Czym zajmuje się TSUE?
TSUE ma za zadanie zapewnić, że w interpretacji i stosowaniu prawa UE jest przestrzegany praworządność.
Główne zadania TSUE obejmują:
- Rozstrzyganie sporów prawnych między instytucjami unijnymi, państwami członkowskimi, a także między instytucjami a państwami członkowskimi.
- Interpretację prawa Unii na wniosek sądów krajowych. Ta procedura, znana jako wniosek o wydanie wyroku w trybie prejudycjalnym, jest kluczowym mechanizmem, który pozwala na jednolite stosowanie prawa unijnego we wszystkich państwach członkowskich.
- Przestrzeganie prawa UE przez państwa członkowskie. Komisja Europejska, jako strażnik traktatów, może wnieść sprawę do TSUE przeciwko państwu członkowskiemu, które, jej zdaniem, nie przestrzega prawa Unii.
- Orzekanie w sprawach wniesionych przez jednostki, firmy i, w niektórych przypadkach, organizacje, dotyczących aktów prawnych instytucji Unii i organów UE.
Wszystkie decyzje TSUE są wiążące dla sądów krajowych państw członkowskich, które muszą je wprowadzić w życie. W ten sposób Trybunał przyczynia się do utrzymania praworządności w Unii Europejskiej oraz zapewnia, że prawo unijne jest interpretowane i stosowane w sposób jednolity w całej UE.
Kto wchodzi w skład TSUE?
TSUE, jak już wspomniano, obejmuje zasadniczo dwa organy sądowe:
- Trybunał Sprawiedliwości, który zajmuje się przekazywanymi przez sądy krajowe wnioskami o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym, niektórymi skargami o stwierdzenie nieważności i odwołaniami.
- Sąd, który orzeka w sprawach o stwierdzenie nieważności przedłożonych przez osoby fizyczne i przedsiębiorstwa oraz, w niektórych przypadkach, przez rządy krajów UE. W praktyce oznacza to, że Sąd orzeka przede wszystkim w sprawach dotyczących prawa konkurencji, pomocy państwa, handlu, rolnictwa i znaków towarowych.
Skład Trybunału Sprawiedliwości to 27 sędziów i 11 rzeczników generalnych. Sędziowie i rzecznicy generalni są mianowani za wspólnym porozumieniem przez rządy krajów UE na odnawialną sześcioletnią kadencję. W każdym z organów sądowych sędziowie wybierają spośród siebie prezesa i wiceprezesa na odnawialny okres trzech lat.
Kto może złożyć skargę do Trybunału Sprawiedliwości UE?
TSUE rozpatruje różne rodzaje spraw i skarg, a kto może złożyć skargę, to już zależy od charakteru sprawy.
Skargi państw członkowskich - państwa członkowskie mogą wnieść skargę do TSUE, jeśli uważają, że inne państwo członkowskie lub instytucja UE naruszyła prawo Unii.
Skargi instytucji UE - instytucje UE mogą wnosić skargi przeciwko państwom członkowskim, które według nich nie przestrzegają prawa Unii. Najczęściej takie skargi wnosi Komisja Europejska, która pełni rolę "strażnika traktatów".
Wnioski o wydanie wyroku w trybie prejudycjalnym - sądy krajowe państw członkowskich mogą zwracać się do TSUE z pytaniem o interpretację prawa Unii lub o stwierdzenie ważności aktu prawnego Unii.
Skargi jednostek, firm i organizacji - osoby fizyczne, firmy i organizacje mogą składać skargi do TSUE na akty prawne instytucji UE, które mają bezpośredni wpływ na ich prawa. Nie można jednak składać skarg na decyzje ogólne, takie jak dyrektywy czy rozporządzenia, chyba że te akty są skierowane bezpośrednio do konkretnej osoby lub firmy.
W przypadku osób fizycznych, firm i organizacji, ważne jest, aby najpierw skorzystać ze wszystkich dostępnych środków prawnych na szczeblu krajowym, zanim skierują swoją sprawę do TSUE. Skarga do TSUE jest zazwyczaj ostatnią instancją odwoławczą.
Kiedy opinia TSUE?
Opinia TSUE jest wydawana w ramach specyficznej procedury. Zgodnie z postanowieniami Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, niektóre instytucje, organy, urzędy lub agencje Unii Europejskiej, a także państwa członkowskie, mogą zwrócić się do TSUE o wydanie opinii na temat zgodności z traktatami unijnymi danego projektu aktu prawnego.
W praktyce oznacza to, że TSUE może być poproszony o wydanie opinii na temat zgodności z prawem unijnym przyszłego umów międzynarodowych, które UE zamierza zawrzeć, czy też przyszłych aktów prawnych, które mają być przyjęte na szczeblu Unii.
Opinie TSUE nie są wiążące w taki sam sposób, co jego wyroki, ale mają duże znaczenie i często wpływają na decyzje prawodawcze Unii Europejskiej.
Podsumowanie
Rola Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w kształtowaniu prawa i polityki w całej UE, w tym w Polsce, jest nie do przecenienia. TSUE ma kluczowy wpływ na życie obywateli UE, od praw konsumentów, przez prawa pracownicze, po prawa człowieka. Zrozumienie jego roli i funkcji to klucz do zrozumienia, jak funkcjonuje Unia Europejska. W dobie globalnych wyzwań i zmieniającego się kontekstu politycznego, rola TSUE stanie się tylko jeszcze ważniejsza.