Stan wyjątkowy
Stan wyjątkowy – stan nadzwyczajny, który może zostać wprowadzony w sytuacjach szczególnych zagrożeń, jeżeli zwykłe środki konstytucyjne są niewystarczające, w razie zagrożenia konstytucyjnego ustroju państwa, bezpieczeństwa obywateli lub porządku publicznego.
Stan wyjątkowy może być wprowadzony w razie zagrożenia:
- konstytucyjnego ustroju państwa,
- bezpieczeństwa obywateli lub
- porządku publicznego.
Zagrożenie, którego wystąpienie stanowi przyczynę wprowadzenia stanu wyjątkowego może być spowodowane działaniami o charakterze terrorystycznym lub działaniami w cyberprzestrzeni.
Gdzie i na jak długo może być wprowadzony stan wyjątkowy
Stan wyjątkowy może być wprowadzony na części albo na całym terytorium państwa. Stan wyjątkowy może zostać wprowadzony na czas oznaczony, nie dłuższy niż 90 dni. Przedłużenie stanu wyjątkowego może nastąpić tylko raz, za zgodą Sejmu i na czas nie dłuższy niż 60 dni.
Kto może wprowadzić stan wyjątkowy
Stan wyjątkowy może wprowadzić Prezydent Rzeczypospolitej na wniosek Rady Ministrów tylko na podstawie ustawy, w drodze rozporządzenia, które podlega dodatkowemu podaniu do publicznej wiadomości.
Stan wyjątkowy obowiązuje od dnia ogłoszenia rozporządzenia Prezydenta w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej. Rozporządzenie o wprowadzeniu stanu wyjątkowego oraz inne akty prawne dotyczące tego stanu podaje się do publicznej wiadomości, w drodze obwieszczenia właściwego wojewody, przez rozplakatowanie w miejscach publicznych, a także w sposób zwyczajowo przyjęty na danym obszarze.
Rozporządzenie o wprowadzeniu stanu wyjątkowego Prezydent przedstawia Sejmowi w ciągu 48 godzin od podpisania rozporządzenia. Sejm niezwłocznie rozpatruje rozporządzenie Prezydenta. Sejm może je uchylić bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.
Jak stan wyjątkowy wpływa na funkcjonowanie państwa
W czasie stanu wyjątkowego nie mogą być zmienione:
- Konstytucja,
- ordynacje wyborcze do Sejmu, Senatu i organów samorządu terytorialnego,
- ustawa o wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej oraz
- ustawy o stanach nadzwyczajnych.
W czasie stanu wyjątkowego oraz w ciągu 90 dni po jego zakończeniu:
- nie może być skrócona kadencja Sejmu,
- nie może być przeprowadzane referendum ogólnokrajowe,
- nie mogą być przeprowadzane wybory do Sejmu, Senatu, organów samorządu terytorialnego oraz wybory Prezydenta Rzeczypospolitej.
Kadencje Sejmu, Senatu, organów samorządu terytorialnego oraz Prezydenta ulegają odpowiedniemu przedłużeniu. Wybory do organów samorządu terytorialnego są możliwe tylko tam, gdzie nie został wprowadzony stan wyjątkowy.
Jak stan wyjątkowy wpływa na prawa obywatelskie
Ustawa określająca zakres ograniczeń wolności i praw człowieka i obywatela w czasie stanu wyjątkowego może ograniczyć wolności i prawa człowieka i obywatela. Nie mogą być jednak ograniczone wolności i prawa dotyczące:
- godności człowieka,
- obywatelstwa,
- ochrony życia, humanitarnego traktowania,
- ponoszenia odpowiedzialności karnej,
- dostępu do sądu,
- dóbr osobistych,
- sumienia i religii,
- petycji,
- rodziny i dziecka.
Niedopuszczalne jest ograniczenie wolności i praw człowieka i obywatela wyłącznie z powodu rasy, płci, języka, wyznania lub jego braku, pochodzenia społecznego, urodzenia oraz majątku.