Stan wojenny
Stan wojenny – stan nadzwyczajny, który może zostać wprowadzony w sytuacjach szczególnych zagrożeń, jeżeli zwykłe środki konstytucyjne są niewystarczające, w razie zewnętrznego zagrożenia bezpieczeństwa, agresji zbrojnej lub zobowiązań sojuszniczych do wspólnej obrony.
Stan wojenny może być wprowadzony w razie:
- zewnętrznego zagrożenia państwa, w tym spowodowanego działaniami o charakterze terrorystycznym lub działaniami w cyberprzestrzeni,
- zbrojnej napaści na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub
- gdy z umowy międzynarodowej wynika zobowiązanie do wspólnej obrony przeciwko agresji.
Przez zewnętrzne zagrożenie państwa, o którym mowa powyżej, rozumie się celowe działania, godzące w niepodległość, niepodzielność terytorium, ważny interes gospodarczy Rzeczypospolitej Polskiej lub zmierzające do uniemożliwienia albo poważnego zakłócenia normalnego funkcjonowania państwa, podejmowane przez zewnętrzne w stosunku do niej podmioty.
Stan wojenny może być wprowadzony na części albo na całym terytorium państwa.
Kto może wprowadzić stan wojenny
Stan wojenny może wprowadzić Prezydent Rzeczypospolitej na wniosek Rady Ministrów tylko na podstawie ustawy, w drodze rozporządzenia, które podlega dodatkowemu podaniu do publicznej wiadomości.
Stan wojenny obowiązuje od dnia ogłoszenia rozporządzenia Prezydenta w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej. Rozporządzenie o wprowadzeniu stanu wojennego oraz inne akty prawne dotyczące tego stanu podaje się do publicznej wiadomości, w drodze obwieszczenia właściwego wojewody, przez rozplakatowanie w miejscach publicznych, a także w sposób zwyczajowo przyjęty na danym obszarze.
Rozporządzenie o wprowadzeniu stanu wojennego Prezydent przedstawia Sejmowi w ciągu 48 godzin od podpisania rozporządzenia. Sejm niezwłocznie rozpatruje rozporządzenie Prezydenta. Sejm może je uchylić bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.
Jak stan wojenny wpływa na funkcjonowanie państwa
W czasie stanu wojennego nie mogą być zmienione:
- Konstytucja,
- ordynacje wyborcze do Sejmu, Senatu i organów samorządu terytorialnego,
- ustawa o wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej oraz
- ustawy o stanach nadzwyczajnych.
W czasie stanu wojennego oraz w ciągu 90 dni po jego zakończeniu:
- nie może być skrócona kadencja Sejmu,
- nie może być przeprowadzane referendum ogólnokrajowe,
- nie mogą być przeprowadzane wybory do Sejmu, Senatu, organów samorządu terytorialnego oraz wybory Prezydenta Rzeczypospolitej.
Kadencje Sejmu, Senatu, organów samorządu terytorialnego oraz Prezydenta ulegają odpowiedniemu przedłużeniu. Wybory do organów samorządu terytorialnego są możliwe tylko tam, gdzie nie został wprowadzony stan wojenny.
Jak stan wojenny wpływa na prawa obywatelskie
Ustawa określająca zakres ograniczeń wolności i praw człowieka i obywatela w czasie stanu wojennego może ograniczyć wolności i prawa człowieka i obywatela. Nie mogą być jednak ograniczone wolności i prawa dotyczące:
- godności człowieka,
- obywatelstwa,
- ochrony życia, humanitarnego traktowania,
- ponoszenia odpowiedzialności karnej,
- dostępu do sądu,
- dóbr osobistych,
- sumienia i religii,
- petycji,
- rodziny i dziecka.
Niedopuszczalne jest ograniczenie wolności i praw człowieka i obywatela wyłącznie z powodu rasy, płci, języka, wyznania lub jego braku, pochodzenia społecznego, urodzenia oraz majątku.
Czy Prezydent może wydawać akty rangi ustawowej
Jeżeli w czasie stanu wojennego Sejm nie może zebrać się na posiedzenie, Prezydent Rzeczypospolitej na wniosek Rady Ministrów wydaje rozporządzenia z mocą ustawy w zakresie i w granicach określonych w art. 228 ust. 3–5 Konstytucji RP.
Rozporządzenia te podlegają zatwierdzeniu przez Sejm na najbliższym posiedzeniu. Rozporządzenia te mają charakter źródeł powszechnie obowiązującego prawa.