Klauzula abuzywna
W Polskim prawie klauzule abuzywne to potoczne określenie klauzul niedozwolonych w umowie. Dotyczą one postanowień umownych i są regulowane przez ustawę z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny.
Klauzula abuzywna - co to jest?
Klauzula abuzywna to postanowienie zawarte w umowie z konsumentem nieuzgodnione z nim indywidualnie, kształtujące jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, bądź rażąco naruszające jego interesy.
Przykłady klauzul abuzywnych:
- Uzależnienie możliwości rozwiązania umowy przez konsumenta od zapłacenia kary.
- Wyłączenie odpowiedzialności firmy za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania wynikającego z umowy.
- Wyłączenie, bądź ograniczenie odpowiedzialności firmy za szkody na osobie.
- Zezwolenie na przeniesienie praw i przekazanie obowiązków wynikających z umowy bez zgody klienta.
- Uzależnienie zawarcia umowy od przyrzeczenia przez konsumenta zawierania w przyszłości dalszych umów podobnego rodzaju.
- Uprawnienie przedsiębiorcy do jednostronnej zmiany umowy bez ważnej przyczyny wskazanej w tej umowie.
- Pozbawienie wyłącznie konsumenta uprawnienia do rozwiązania umowy, odstąpienia od niej lub jej wypowiedzenia.
Instytucją odpowiedzialną za przestrzeganie prawa konsumentów jest Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów (UOKiK).
Klauzule abuzywne, a ważność całej umowy
Stwierdzenie abuzywności, czyli nieważności poszczególnych zapisów zawartych w umowie nie neguje jej całej. Pozostały zakres nadal wiąże strony. Ustalenia poczynione nieindywidualnie, to te na treść których konsument nie miał rzeczywistego wpływu.
Niedozwolone postanowienia umowne nie mogą dotyczyć zapisów określających główne świadczenia stron, m.in. ceny lub wynagrodzenia, w przypadku gdy zostały sformułowane w sposób jednoznaczny.
Zasady postępowania w przypadku wykrycia nieprawidłowości w umowie
Konsument, który podejrzewa, że zapisy w umowie, którą zawarł mogą być niedozwolone, w pierwszej kolejności powinien zapoznać się z rejestrem takich klauzul pod adresem:
https://www.rejestr.uokik.gov.pl/
W rejestrze znajduje się lista decyzji stwierdzających abuzywność zapisów publikowana wraz z uzasadnieniami.
Decyzja UOKiK uznająca postanowienie wzorca umowy za niedozwolone ma skutek tylko w stosunku do przedsiębiorcy, który ją stosował oraz wobec wszystkich konsumentów, którzy zawarli z nim umowę na postawie klauzuli wskazanej w decyzji.
Jeśli zapis, który konsument ma w swojej umowie, jest analogiczny do treści klauzuli abuzywnej wpisanej już do bazy lub jest do niej podobny, może on powołać się na ten wpis w negocjacjach z przedsiębiorcą. Bowiem kolejnym krokiem jest właśnie kontakt z drugą stroną umowy w celu zawarcia z nim porozumienia w tej kwestii. Niezależnie od tego, czy sporny zapis znajduje się już w rejestrze, czy nie.
W przypadku, gdy druga strona umowy nie zgadza się z zarzutami wówczas konsumentowi pozostaje indywidualne powództwo przed sądem powszechnym, bądź powiadomienie Prezesa UOKiK o podejrzeniu stosowania przez danego przedsiębiorcę niedozwolonych zapisów.
Postępowanie w sprawie o uznanie postanowienia wzorca umowy za niedozwolone kończy się wydaniem przez Prezesa UOKiK decyzji administracyjnej określającej, czy dana klauzula ma niedozwolony charakter oraz czy zakazuje jej dalszego wykorzystywania.