Instytut Pamięci Narodowej
Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu – urząd państwowy mający na celu badanie i dokumentowanie zbrodni popełnionych przez totalitarne reżimy w Polsce, w tym przez niemieckie nazistowskie władze okupacyjne i sowieckie władze komunistyczne.
IPN jest również odpowiedzialny za dokumentowanie działań podziemia niepodległościowego oraz działalności opozycyjnej w czasach PRL. Pion śledczy IPN kontynuuje działania powołanej w 1945 roku Głównej Komisji Badania Zbrodni Niemieckich w Polsce. IPN został powołany 19 stycznia 1999 r.
Jakie zadania ma IPN
Instytut Pamięci Narodowej wykonuje zadania obejmujące ewidencjonowanie, gromadzenie, przechowywanie, opracowywanie, zabezpieczenie, udostępnianie i publikowanie dokumentów organów bezpieczeństwa państwa, wytworzonych oraz gromadzonych od 22 lipca 1944 r. do 31 lipca 1990 r., a także organów bezpieczeństwa Trzeciej Rzeszy Niemieckiej i Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich, dotyczących:
- popełnionych na osobach narodowości polskiej lub obywatelach polskich innych narodowości w okresie od 8 listopada 1917 r. do 31 lipca 1990 r.:
- zbrodni nazistowskich,
- zbrodni komunistycznych,
- zbrodni członków ukraińskich formacji kolaborujących z Trzecią Rzeszą Niemiecką,
- innych przestępstw stanowiących zbrodnie przeciwko pokojowi, ludzkości lub zbrodnie wojenne,
- innych represji z motywów politycznych, jakich dopuścili się funkcjonariusze polskich organów ścigania lub wymiaru sprawiedliwości albo osoby działające na ich zlecenie, a ujawnionych w treści orzeczeń zapadłych na podstawie ustawy o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego,
- działalności organów bezpieczeństwa państwa.
Instytut zajmuje się również ewidencjonowaniem, gromadzeniem, przechowywaniem, opracowywaniem, zabezpieczaniem, udostępnianiem i publikowaniem akt pracowników służby zagranicznej, wytworzonych lub gromadzonych w okresie do 31 grudnia 1990 r., oraz dokumentów osobowych, które zostały wytworzone w okresie do 31 grudnia 1990 r., przekazanych do archiwum Instytutu Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu przez ministra właściwego do spraw zagranicznych.
Zakres zadań IPN obejmuje ponadto:
- ochronę dobrego imienia Rzeczypospolitej Polskiej i Narodu Polskiego;
- przygotowywanie i publikowanie katalogów prowadzonych przez Biuro Lustracyjne;
- prowadzenie rejestrów oświadczeń lustracyjnych, analizę oświadczeń lustracyjnych oraz przygotowywanie postępowań lustracyjnych;
- ochronę danych osobowych osób, których dotyczą dokumenty zgromadzone w archiwum Instytutu Pamięci;
- prowadzenie działań w zakresie edukacji publicznej;
- poszukiwanie miejsc spoczynku osób poległych w walkach o niepodległość i zjednoczenie Państwa Polskiego, a zwłaszcza tych, które straciły życie wskutek walki z narzuconym systemem totalitarnym lub wskutek represji totalitarnych lub czystek etnicznych w okresie od 8 listopada 1917 r. do 31 lipca 1990 r.;
- prowadzenie działalności związanej z upamiętnianiem historycznych wydarzeń, miejsc oraz postaci w dziejach walk i męczeństwa Narodu Polskiego, zarówno w kraju, jak i za granicą, a także miejsc walk i męczeństwa innych narodów na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, w okresie od 8 listopada 1917 r. do 31 lipca 1990 r.
Czym zajmuje się pion śledczy IPN
Główna Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, która stanowi część IPN, jest jednostką organizacyjną prokuratury i prowadzi postępowania w zakresie ścigania przestępstw popełnionych na osobach narodowości polskiej lub obywatelach polskich innych narodowości w okresie od 8 listopada 1917 r. do 31 lipca 1990 r.:
- zbrodni nazistowskich,
- zbrodni komunistycznych,
- zbrodni członków ukraińskich formacji kolaborujących z Trzecią Rzeszą Niemiecką,
- innych przestępstw stanowiących zbrodnie przeciwko pokojowi, ludzkości lub zbrodnie wojenne.
Struktura organizacyjna IPN
W ramach Instytutu działają piony:
- Główna Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu,
- Biuro Lustracyjne,
- Archiwum IPN,
- Biuro Upamiętniania Walk i Męczeństwa,
- Biuro Poszukiwań i Identyfikacji,
- Biuro Edukacji Narodowej,
- Biuro Badań Historycznych.
Organami IPN są:
- Prezes IPN;
- Kolegium IPN;
- dyrektorzy oddziałów IPN.
Istnieje 11 oddziałów Instytutu we wszystkich miastach, w których funkcjonują sądy apelacyjne (Białystok, Gdańsk, Katowice, Kraków, Lublin, Łódź, Poznań, Rzeszów, Szczecin, Warszawa, Wrocław). W kolejnych 7 miastach (Bydgoszcz, Gorzów Wlkp., Kielce, Koszalin, Olsztyn, Opole, Radom) działają delegatury IPN.