Sądy pracy i ubezpieczeń społecznych działają w ramach sądownictwa powszechnego. Są to wprawdzie odrębne jednostki organizacyjne, ale funkcjonują jako wydziały w poszczególnych sądach.
Sądy rejonowe
W sądach rejonowych tworzone są wydziały pracy, z tym iż w niektórych sądach rejonowych (mających siedzibę w miastach będących siedzibami sądów okręgowych, w których utworzone zostały wydziały ubezpieczeń społecznych lub wydziały pracy i ubezpieczeń społecznych) tworzy się wydziały pracy i ubezpieczeń społecznych. Sąd rejonowy, w którym powstał wydział pracy i ubezpieczeń społecznych, rozpatruje sprawy z zakresu ubezpieczeń społecznych, które należą do właściwości sądów rejonowych w tym samym okręgu sądowym.
Sądy okręgowe
W sądach okręgowych tworzone są wydziały pracy i ubezpieczeń społecznych, z tym iż w sądach, w których wpływ spraw z tego zakresu jest większy, tworzy się wydziały pracy i odrębne wydziały ubezpieczeń społecznych. W sądach apelacyjnych tworzone są natomiast wydziały pracy i ubezpieczeń społecznych do rozpoznania w II instancji spraw z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych.
Ważne: Jedną z odrębności sądownictwa pracy jest skład sądu. W I instancji sprawy z zakresu prawa pracy rozpoznawane są bowiem w składzie jednego sędziego jako przewodniczącego i dwóch ławników.
Postępowanie przed sądem pracy
Postępowanie sądowe jest dwuinstancyjne. Od orzeczeń sądów pierwszej instancji przysługuje apelacja (w przypadku wyroków) i zażalenie (w przypadku niektórych postanowień) do sądu II instancji. Od wyroków wydanych przez sąd rejonowy apelacja przysługuje do sądu okręgowego, a od wyroku sądu okręgowego, orzekającego w I instancji – do sądu apelacyjnego. W niektórych kategoriach spraw przewidziane jest także postępowanie przed Sądem Najwyższym w wyniku wniesienia skargi kasacyjnej lub też zażalenia.
Sprawy jakie rozpatruje sąd pracy
Sądy pracy rozpoznają sprawy z zakresu prawa pracy. Należą do nich sprawy o roszczenia ze stosunku pracy i związane ze stosunkiem pracy, o ustalenie istnienia stosunku pracy, jeżeli łączący strony stosunek prawny, wbrew zawartej między nimi umowie, ma cechy stosunku pracy, o roszczenia z innych stosunków prawnych, do których z mocy odrębnych przepisów stosuje się przepisy prawa pracy, o odszkodowania dochodzone od zakładu pracy na podstawie przepisów o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych.