Czym się różni praca w szczególnych warunkach od pracy o szczególnym charakterze?

Pracownicy wykonujący pracę w szczególnych warunkach oraz pracę o szczególnym charakterze z całą pewnością zasługują na szczególną ochronę prawną oraz przywileje. Jednym z nich jest możliwość przejścia na emeryturę w niższym wieku niż ten powszechnie przyjęty. Prace tego typu wykonywane w starszym wieku mogą przyczynić się nawet do powstania trwałego uszczerbku na zdrowiu. Praca w szczególnych warunkach różni się od pracy o szczególnym charakterze. Oba rodzaje pracy zdefiniowane zostały w art. 3 Ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych. W tym akcie prawnym można znaleźć również szczegółowy wykaz prac w szczególnych warunkach oraz prac zaliczanych do tych o szczególnym charakterze.

Praca w szczególnych warunkach

Prace te związane są z czynnikami ryzyka. Z kolei do czynników, o których mowa w zdaniu poprzednim zalicza się pracę pod ziemią, na oraz pod wodą, w powietrzu. Zalicza się tu także prace determinowane procesami technologicznymi, czyli w warunkach gorącego i zimnego mikroklimatu, prace w warunkach podwyższonego ciśnienia atmosferycznego, jak również bardzo ciężkie prace fizyczne oraz ciężkie prace fizyczne związane z bardzo dużym obciążeniem statycznym wynikającym z konieczności pracy w wymuszonej, niezmiennej pozycji ciała.

Zobacz też: Kiedy pracodawca nie może wypowiedzieć umowy o pracę?

To właśnie te czynniki ryzyka mogą wraz z wiekiem przyczyniać się do trwałego uszkodzenia zdrowia.

Do prac w szczególnych warunkach należą:

• Prace bezpośrednio przy przeróbce mechanicznej węgla oraz rud metali lub ich wzbogacaniu;
• Prace udostępniające lub eksploatacyjne związane z urabianiem minerałów skalnych;
• Prace pod ziemią bezpośrednio przy drążeniu tuneli w górotworze;
• Prace bezpośrednio przy zalewaniu form odlewniczych, transportowaniu naczyń odlewniczych z płynnym, rozgrzanym materiałem (żeliwo, staliwo, metale nieżelazne i ich stopy);
• Prace bezpośrednio przy ręcznej obróbce wykańczającej odlewy: usuwanie elementów układu wlewowego, ścinanie, szlifowanie powierzchni odlewów oraz ich malowanie na gorąco;
• Prace bezpośrednio przy obsłudze wielkich pieców oraz pieców stalowniczych lub odlewniczych;
• Prace murarskie bezpośrednio w piecach hutniczych, odlewniczych, bateriach koksowniczych oraz w piecach do produkcji materiałów ceramicznych;
• Prace bezpośrednio przy ręcznym zestawianiu surowców lub ręcznym formowaniu wyrobów szklanych w hutnictwie szkła;
• Prace bezpośrednio przy kuciu ręcznym w kuźniach;
• Prace bezpośrednio przy obsłudze agregatów i urządzeń do produkcji metali nieżelaznych;
• Prace bezpośrednio przy obsłudze ciągów walcowniczych: przygotowanie, dozorowanie pracy walców lub samotoków, ingerencja przy wypadaniu i zaklinowaniu materiałów;
• Prace przy obsłudze dźwignic bezpośrednio przy wytapianiu surówki, stopów żelaza lub metali nieżelaznych;
• Prace bezpośrednio przy produkcji koksu w bateriach koksowniczych;
• Prace bezpośrednio przy wypychaniu koksu z baterii koksowniczych, gaszeniu lub sortowaniu koksu;
• Prace bezpośrednio przy produkcji materiałów formierskich lub izolacyjnoegzotermicznych używanych w odlewnictwie i hutnictwie;
• Prace bezpośrednio przy ręcznym załadunku lub wyładunku pieców komorowych wyrobami ogniotrwałymi;
• Prace bezpośrednio przy ręcznym załadunku lub rozładunku gorących wyrobów ceramicznych;
• Prace bezpośrednio przy formowaniu wyrobów ogniotrwałych wielkogabarytowych przy użyciu ręcznych narzędzi wibracyjnych;
• Prace przy ręcznym formowaniu, odlewaniu, czyszczeniu lub szkliwieniu wyrobów ceramicznych;
• Prace nurka lub kesoniarza, prace w komorach hiperbarycznych;
• Prace fizyczne ciężkie bezpośrednio przy przeładunku w ładowniach statku;
• Prace rybaków morskich;
• Prace na statkach żeglugi morskiej;
• Prace na morskich platformach wiertniczych;
• Prace w powietrzu wykonywane na statkach powietrznych przez personel pokładowy;
• Prace bezpośrednio przy obsłudze urządzeń wiertniczych i wydobywczych przy poszukiwaniu złóż ropy naftowej lub gazu ziemnego;
• Prace bezpośrednio przy obróbce odwiertów w górnictwie otworowym: ropy naftowej lub gazu ziemnego;
• Prace bezpośrednio przy spawaniu łukowym lub cięciu termicznym w pomieszczeniach o bardzo małej kubaturze, z utrudnioną wentylacją (podwójne dna statków, zbiorniki, rury itp.);
• Prace bezpośrednio przy malowaniu, nitowaniu lub montowaniu elementów wyposażenia w pomieszczeniach o bardzo małej kubaturze z utrudnioną wentylacją (podwójne dna statków, zbiorniki, rury itp.);
• Prace wewnątrz cystern, kotłów, a także zbiorników o bardzo małej kubaturze po substancjach niebezpiecznych;
• Prace przy ręcznym układaniu na gorąco nawierzchni z mieszanek mineralno-bitumicznych;
• Prace bezpośrednio przy przetwórstwie materiałów zawierających azbest lub prace rozbiórkowe związane z ich usuwaniem;
• Prace garbarskie bezpośrednio przy obróbce mokrych skór;
• Prace bezpośrednio przy zrywce lub ręcznej ścince drzew przenośną pilarką z piłą łańcuchową;
• Prace w pomieszczeniach o narzuconej technologią temperaturze powietrza poniżej 0°C;
• Prace fizyczne ciężkie w podziemnych kanałach ściekowych;
• Prace tancerzy zawodowych związane z bardzo ciężkim wysiłkiem fizycznym;
• Prace przy wywozie nieczystości stałych i płynnych oraz prace na wysypiskach i wylewiskach nieczystości związane z bardzo ciężkim wysiłkiem fizycznym;
• Prace przy kuciu ręcznym w kuźniach przemysłowych oraz obsłudze młotów mechanicznych;
• Prace przy produkcji węglików spiekanych, elektrod, rud i walczaków oraz żelazostopów.

Prace o szczególnym charakterze

Praca o szczególnym charakterze wymaga od pracownika dużej sprawności psychofizycznej oraz odpowiedzialności.

Do prac o szczególnym charakterze należą:

• Prace pilotów statków powietrznych (pilot, instruktor);
• Prace kontrolerów ruchu lotniczego;
• Prace mechaników lotniczych związane z bezpośrednią obsługą potwierdzającą bezpieczeństwo statków powietrznych na płycie lotniska;
• Prace nawigatorów na statkach morskich oraz pilotów morskich;
• Prace maszynistów pojazdów trakcyjnych (maszynista pojazdów trakcyjnych, maszynista instruktor, maszynista zakładowy, maszynista wieloczynnościowych i ciężkich maszyn do kolejowych robót budowlanych i kolejowej sieci trakcyjnej, kierowca lokomotywy spalinowej o mocy do 300 KM, pomocnik maszynisty pojazdów trakcyjnych) i kierowników pociągów;
• Prace bezpośrednio przy ustawianiu drogi przebiegu pociągów i pojazdów metra (dyżurny ruchu, nastawniczy, manewrowy, ustawiacz, zwrotniczy, rewident taboru bezpośrednio potwierdzający bezpieczeństwo pociągu, dyspozytor ruchu metra, dyżurny ruchu i stacji metra);
• Prace funkcjonariuszy straży ochrony kolei;
• Prace kierowców autobusów, trolejbusów oraz motorniczych tramwajów w transporcie publicznym;
• Prace kierowców pojazdów uprzywilejowanych;
• Prace kierowców pojazdów przewożących towary niebezpieczne wymagające oznakowania pojazdu tablicą ostrzegawczą barwy pomarańczowej, zgodnie z przepisami Umowy europejskiej dotyczącej międzynarodowego przewozu drogowego towarów niebezpiecznych (ADR), sporządzonej w Genewie dnia 30 września 1957 r.;
• Prace operatorów reaktorów jądrowych;
• Prace operatorów żurawi wieżowych, do obsługi których są wymagane uprawnienia kategorii IŻ lub równorzędne oraz dźwignic portowych lub stoczniowych;
• Prace przy bezpośrednim sterowaniu procesami technologicznymi mogącymi stwarzać zagrożenie wystąpienia poważnej awarii przemysłowej ze skutkami dla bezpieczeństwa publicznego;
• Prace przy bezpośrednim sterowaniu procesami technicznymi mogącymi spowodować awarię techniczną z poważnymi skutkami dla bezpieczeństwa publicznego;
• Prace bezpośrednio przy produkcji materiałów wybuchowych, środków strzałowych, wyrobów pirotechnicznych oraz ich konfekcjonowaniu;
• Prace bezpośrednio przy sterowaniu blokami energetycznymi wytwarzającymi energię elektryczną lub cieplną;
• Prace elektromonterów bezpośrednio przy usuwaniu awarii oraz eksploatacji napowietrznych sieci elektroenergetycznych w warunkach prac pod napięciem;
• Prace członków zespołów ratownictwa medycznego;
• Prace członków zawodowych ekip ratownictwa (chemicznego, górskiego, morskiego, górnictwa otworowego);
• Prace pracowników jednostek ochrony przeciwpożarowej uczestniczących bezpośrednio w akcjach ratowniczych;
• Prace nauczycieli, wychowawców i innych pracowników pedagogicznych zatrudnionych w młodzieżowych ośrodkach wychowawczych, młodzieżowych ośrodkach socjoterapii, ośrodkach szkolno-wychowawczych, schroniskach dla nieletnich oraz zakładach poprawczych;
• Prace personelu sprawującego opiekę nad mieszkańcami domów pomocy społecznej dla przewlekle psychicznie chorych, niepełnosprawnych intelektualnie dzieci i młodzieży lub dorosłych;
• Prace personelu medycznego oddziałów psychiatrycznych i leczenia uzależnień w bezpośrednim kontakcie z pacjentami;
• Prace personelu medycznego w zespołach operacyjnych dyscyplin zabiegowych i anestezjologii w warunkach ostrego dyżuru.

Opracowano na podstawie: Ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych