Waloryzacja rent i emerytur, czyli mechanizm ekonomiczny, polegający na zwiększaniu nominalnej wysokości świadczeń emerytalno-rentowych z powodu utraty ich realnej wartości, następuje corocznie z dniem 1 marca. Waloryzacja dokonywana jest z urzędu. W praktyce oznacza to, że każda osoba uprawniona do pobierania świadczenia otrzymuje podwyżkę. Zasadniczym celem waloryzacji jest więc zachowanie realnej wartość wypłacanych świadczeń w stosunku do wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych. Tym samym wzrost świadczenia jest zależny bezpośrednio od wzrostu cen towarów/ usług, także realnego wzrostu przeciętnego wynagrodzenia. Z powyższej zależności wynika cenowo płacowy (mieszany) charakter tego mechanizmu. Wysokość waloryzacji w danym roku uzyskuje się poprzez pomnożenie kwoty świadczenia i podstawy jego wymiaru przez wskaźnik waloryzacji.
Polecamy: Zmiany w prawie pracy 2016
Waloryzacja rent i emerytur 2014
Obecnie świadczenia są podwyższane przy założeniu zachowania siły nabywczej w stosunku do kosztów utrzymania w poprzednim roku kalendarzowym oraz wzrostu o minimum 20 proc. wskaźnika inflacji, odnosząc to do wzrostu przeciętnego wynagrodzenia w poprzednim roku.
Co do zasady wyróżnia się dwa typy waloryzacji. Po pierwsze – kwotową (każdy emeryt/ rencista uzyskuje podwyżkę w określonej kwocie, jednakowej dla wszystkich uprawnionych). Po drugie – procentową (świadczenie każdej osoby uprawnionej podlega podwyższeniu o określony procent; wysokość podwyżki jest więc zależna od dotychczasowej wysokości pobieranego świadczenia). Sąd Najwyższy wielokrotnie podkreślał, że prawo do waloryzacji emerytur i rent - rozumiane jako uprawnienie do zachowania stałej wartości ekonomicznej przyznanych świadczeń emerytalno-rentowych - jest istotnym elementem prawa do zabezpieczenia społecznego, które określa ustawa (art. 67 ust. 1 Konstytucji RP). Istoty tego prawa nie stanowi jednak sama metoda podwyższania nominalnej wartości przysługujących świadczeń przyjęta w normujących waloryzację przepisach (wyrok Sądu Najwyższego - Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2010-09-01, II UK 97/10).
Waloryzacja 2015
W 2015 roku Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej zaproponowało przeprowadzenie waloryzacji o charakterze mieszanym, tj. procentowo-kwotowej. W praktyce oznacza to waloryzację procentową na poziomie 1,08 proc. z gwarantowaną minimalną podwyżką w wysokości 36 zł. Wskazana metoda spowoduje, że wszystkie świadczenia poniżej 3333,33 zł miesięcznie będą podwyższone w większym stopniu, niż gdyby przeprowadzono waloryzację według obecnie obowiązujących zasad (czyli procentową). Modyfikacja zasad waloryzacji ma charakter jednorazowy i jest uzasadniona obecną sytuacją rynkową w Polsce, tj. deflacją. Ustawodawca ma bowiem dużą swobodę w wyborze sposobu waloryzacji. Pogląd taki wyprowadzić należy z wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 19 grudnia 2012 roku, sygn. akt K 9/12. Wybrana metoda waloryzacji nie może jednak – zdaniem TK – pogarszać poziomu życia emerytów i rencistów.
Waloryzacja emerytur w 2014 roku
Porozmawiaj o tym na naszym FORUM!
Zgodnie z wyliczeniami resortu pracy, zmiana sposobu waloryzacji będzie kosztować ok. 1,8 mld zł. Łącznie na waloryzację emerytur i rent zostanie przeznaczone w 2015 roku ok. 3,7 mld zł.
Najniższa emerytura 2015
Przeprowadzenie waloryzacji procentowo-kwotowej z gwarancją najniższej podwyżki spowoduje wzrost minimalnej emerytur w 2015 roku do 880,45 zł. Przy waloryzacji procentowej najniższe świadczenie wyniosłoby jedynie 853,57 zł. Byłoby więc niższe o 26,88 zł. W przypadku najniższej emerytury wskaźnik waloryzacji wyniesie 104,26, co oznacza, że świadczenie wzrośnie o 4,26 proc. Dla porównania warto przypomnieć, że w 2014 roku świadczenia wzrosły o 1,6 proc., w 2013 – 4 proc., w 2012 – 57 zł (waloryzacja kwotowa).
Wszystko o emeryturach w 2014 r. - poradnik
Wyższy wiek emerytalny – wyrok TK
Waloryzacja innych świadczeń
Zaproponowane przepisy zakładają, że w przypadku świadczeń z tytułu częściowej niezdolności do pracy oraz rent inwalidzkich III grupy, minimalna podwyższa wyniesie 27 zł (co stanowi 75 proc. gwarantowanej minimalnej kwoty). W przypadku emerytury częściowej minimalna kwota waloryzacji to 18 zł, renty socjalnej - 84 proc. zwaloryzowanej renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy.
Podsumowując warto zaznaczyć, że mechanizm waloryzacji wynikający z ustawy o emeryturach i rentach z FUS znajduje zastosowanie do szeregu innych świadczeń. Automatycznemu podwyższeniu ulegają także: emerytury rolnicze, kapitałowe emerytury okresowe, nauczycielskie świadczenia kompensacyjne, renty socjalne, emerytury i renty funkcjonariuszy służb mundurowych i żołnierzy zawodowych oraz uposażenia sędziów i prokuratorów w stanie spoczynku i uposażenia rodzinne.
Projekt nowelizacji ustawy stanowi przedmiot prac Sejmu podczas 78. posiedzenia w dniach 21-23 października 2014 roku.
Podstawa prawna:
Ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. 1998 nr 162 poz. 1118 ze zm.).
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 19 grudnia 2012 r. sygn. akt K 9/12.
Wyrok Sądu Najwyższego - Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych z dnia 1 września 2010 roku, II UK 97/10).