Nie każdy jest świadomy tego, że aktywność zawodowa na emeryturze (lub podczas pobierania renty), może pozbawić emeryta (lub odpowiednio – rencistę) świadczenia emerytalno-rentowego. Mowa o tzw. limitach dorabiania do emerytury (lub renty), których przekroczenie powoduje zmniejszenie świadczenia lub nawet zawieszenie jego wypłacania. Od powyższej zasady, ustawodawca przewidział jednak pewne wyjątki i – co do zasady – dorabiać bez ograniczeń, może emeryt, który osiągnął powszechny wiek emerytalny, chyba, że kontynuuje on zatrudnienie u dotychczasowego pracodawcy.
- Dorabianie do emerytury lub renty może skutkować zmniejszeniem kwoty świadczenia lub zawieszeniem jego wypłacania
- Limit dorabiania, którego przekroczenie powoduje zawieszenie prawa do emerytury lub renty
- Limit dorabiania, którego przekroczenie powoduje zmniejszenie prawa do emerytury lub renty
- Emeryt, jak i rencista musi powiadomić ZUS o dorabianiu do emerytury lub renty
Dorabianie do emerytury lub renty może skutkować zmniejszeniem kwoty świadczenia lub zawieszeniem jego wypłacania
Zgodnie z art.104 ust. 1 ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych – prawo do emerytury lub renty ulega zawieszeniu lub świadczenia te ulegają odpowiedniemu zmniejszeniu, w przypadku osiągania przez emeryta lub odpowiednio – rencistę przychodu z tytułu działalności podlegającej obowiązkowi ubezpieczenia społecznego, tj.:
zatrudnienia,
służby,
innej pracy zarobkowej lub
prowadzenia pozarolniczej działalności, w tym również wykonywanej za granicą (w tym przypadku – za przychód uważa się przychód stanowiący podstawę wymiaru składki na ubezpieczenia społeczne),
oraz z tytułu:
czynnej służby wojskowej w Wojsku Polskim lub zastępczych form tej służby lub
działalności kombatanckiej, działalności równorzędnej z tą działalnością.
Do przychodu, który – w przypadku przekroczenia określonych limitów – może spowodować zmniejszenie lub odpowiednio zawieszenia prawa do emerytury lub renty – zalicza się ponadto kwoty pobranych zasiłków:
chorobowego,
macierzyńskiego,
opiekuńczego oraz
wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy,
jak również kwoty wypłaconego:
świadczenia rehabilitacyjnego,
świadczenia wyrównawczego,
zasiłku wyrównawczego oraz
dodatku wyrównawczego.
Do przychodów, które – w przypadku przekroczenia określonych limitów – mogą spowodować zmniejszenie lub odpowiednio zawieszenia prawa do emerytury lub renty – nie wlicza się natomiast honorariów otrzymywanych przez emerytów lub odpowiednio – rencistów, z tytułu działalności twórczej i artystycznej.
Od powyższej zasady, ustawodawca przewidział jednak pewne wyjątki. Prawo do emerytury lub odpowiednio – renty, nie ulegnie zawieszeniu, a świadczenia te nie ulegną zmniejszeniu (bez względu na wysokość osiąganych przychodów), w przypadku:
emerytów, którzy osiągnęli wiek emerytalny 60 lat (w przypadku kobiet) lub 65 lat (w przypadku mężczyzn), chyba, że osoba taka, kontynuuje zatrudnienie u pracodawcy, u którego była zatrudniona bezpośrednio przed dniem nabycia prawa do emerytury – wówczas prawo do pobierania przez nią emerytury, ulegnie zawieszeniu bez względu na wysokość uzyskiwanego przychodu do czasu, aż powyższy stosunek pracy zostanie rozwiązany i złoży ona wniosek o podjęcie wypłaty emerytury,
posiadania prawa do emerytury częściowej,
posiadania prawa do renty inwalidy wojennego z tytułu pobytu w obozie i w miejscach odosobnienia lub do renty rodzinnej po takim inwalidzie albo
posiadania prawa do renty inwalidy wojskowego w związku ze służbą wojskową lub renty rodzinnej po żołnierzu, którego śmierć miała związek ze służbą wojskową.
Co do zasady – emeryci, którzy osiągnęli powszechny wiek emerytalny, mogą więc dorabiać bez ograniczeń.
Limit dorabiania, którego przekroczenie powoduje zawieszenie prawa do emerytury lub renty
Prawo do emerytury, renty z tytułu niezdolności do pracy oraz renty rodzinnej (jeżeli jest do niej uprawniona tylko jedna osoba), ulega zawieszeniu (z wyłączeniem ww. wyjątków od powyższej zasady), w razie osiągania przychodu w kwocie wyższej niż 130% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy, ostatnio ogłoszonego przez Prezesa GUS.
Ww. kwota przychodu, której osiągnięcie skutkuje zawieszeniem prawa do świadczenia emerytalno-rentowego, ogłaszana jest w każdym kwartale w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski” przez Prezesa ZUS, w terminie do 14 dnia roboczego drugiego miesiąca każdego kwartału kalendarzowego, a ponadto – dla całego mijającego roku kalendarzowego – w terminie do 14 roboczego dnia listopada.
Aktualnie, tj. od 1 września 2024 r. – zgodnie z komunikatem Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 12 sierpnia 2024 r. w sprawie kwot przychodu odpowiadających 70 % i 130 % przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia ogłoszonego za II kwartał 2024 r. stosowanych przy zmniejszaniu albo zawieszaniu emerytur i rent – limit przychodu, powyżej którego świadczenie emerytalno-rentowe ulega zawieszeniu, wynosi 10450 zł (które stanowi równowartość 130% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia ogłoszonego za II kwartał 2024 r.).
Limit dorabiania, którego przekroczenie powoduje zmniejszenie prawa do emerytury lub renty
Kwota wypłacanej emerytury, renty z tytułu niezdolności do pracy oraz renty rodzinnej (jeżeli jest do niej uprawniona tylko jedna osoba), ulega natomiast zmniejszeniu (z wyłączeniem ww. wyjątków od powyższej zasady), w razie osiągania przychodu w kwocie przekraczającej 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy, ostatnio ogłoszonego przez Prezesa GUS, nie wyżej jednak niż 130% tej kwoty.
Ww. kwota przychodu – podobnie jak limit przychodu, powyżej którego prawo do świadczenia emerytalno-rentowego ulega zawieszeniu – ogłaszana jest w każdym kwartale w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski” przez Prezesa ZUS, w terminie do 14 dnia roboczego drugiego miesiąca każdego kwartału kalendarzowego, a ponadto – dla całego mijającego roku kalendarzowego – w terminie do 14 roboczego dnia listopada.
Aktualnie, tj. od 1 września 2024 r. – zgodnie z ww. komunikatem Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 12 sierpnia 2024 r.– limit przychodu, powyżej którego świadczenie emerytalno-rentowe ulega zmniejszeniu, wynosi 5626,90 zł (które stanowi równowartość 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia ogłoszonego za II kwartał 2024 r.).
Jeżeli zatem, wysokość przychodu osiąganego przez emeryta lub rencistę nie przekracza 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia – świadczenie emerytalno-rentowe wypłacane jest w pełnej wysokości.
W przypadku, gdy osiągany przychód przekracza natomiast ww. limit 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia – świadczenie emerytalno-rentowe zmniejszane jest o kwotę stanowiącą różnicę pomiędzy osiąganym przychodem, a tzw. niższą kwotą graniczną przychodu, którą stanowi ww. limit przychodów (tj. ogłoszona przez GUS kwota stanowiąca równowartość 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia). Jeżeli jednak, wyliczona w ten sposób kwota jest wyższa niż tzw. kwota maksymalnego zmniejszania – to świadczenie emerytalno-rentowe obniżane jest o odpowiednią kwotę maksymalnego zmniejszenia. Kwoty te, ustalane są każdorazowo przy waloryzacjach emerytur i rent i aktualnie (tj. od 1 marca 2024 r.) wynoszą:
890,63 zł – dla emerytury oraz renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy,
668,01 zł – dla renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy i odpowiednio
757,08 zł – dla renty rodzinnej, do której uprawniona jest tylko jedna osoba.
Emeryt, jak i rencista musi powiadomić ZUS o dorabianiu do emerytury lub renty
O podjęciu pracy zarobkowej – emeryt, jak i rencista, ma obowiązek niezwłocznie powiadomić ZUS. W tym celu – powinien skorzystać z formularza EROP („Oświadczenie o osiąganiu przychodu”). Zawiadomienie to, potwierdza zakład pracy, informując ZUS o wysokości ustalonego wynagrodzenia. Obowiązek ten, nie dotyczy jednak:
emerytów, którzy osiągnęli powszechny wiek emerytalny i – co do zasady – mogą zarabiać bez ograniczeń,
osób, które mają prawo do renty inwalidy wojennego z tytułu pobytu w obozie albo w miejscach odosobnienia lub renty rodzinnej po tych inwalidach, jak również
osób, które mają prawo do renty inwalidy wojskowego w związku z odbywaniem czynnej służby wojskowej lub renty rodzinnej po żołnierzu, którego śmierć miała związek z tą służbą.
Jeżeli z powyższego oświadczenia, będzie wynikało, że zamiarem emeryta lub odpowiednio – rencisty, jest osiąganie przychodu, który:
powoduje zmniejszenie świadczeń emerytalno-rentowych (w związku z przekroczeniem obowiązującego limitu przychodów) – ZUS wyda decyzję o zmniejszeniu wysokości świadczenia, a jeżeli, że
powoduje zawieszenie świadczeń (w związku z przekroczeniem obowiązującego limitu przychodów) – decyzję o zawieszeniu wypłaty świadczenia.
Ponadto, co roku – do końca lutego – emeryt, jak i rencista (z wyłączeniem ww. wyjątków), ma obowiązek dostarczyć do ZUS zaświadczenie o łącznej wysokości przychodu za ubiegły rok kalendarzowy. Na jego podstawie, ZUS ustala, czy w minionym roku, świadczenie emerytalno-rentowe wypłacane było w prawidłowej wysokości. Jeżeli okaże się, że emerytura lub renta została wypłacona w kwotach wyższych, niż należne, w związku z uzyskiwaniem przez emeryta lub rencistę przychodu przekraczającego obowiązujące limity – ZUS zażąda zwrotu nienależnie pobranych świadczeń. W tym przypadku – istotne znaczenie będzie miało to, czy emeryt lub rencista powiadomił ZUS o swoich przychodach i ich wysokości:
jeżeli tak – ZUS zażąda zwrotu nienależnie pobranych świadczeń tylko za ostatni rok,
a jeżeli nie – aż za 3 lata wstecz.
Sprawdź >> Zbiegi tytułów do ubezpieczeń społecznych
Podstawa prawna:
Ustawa z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2023 r., poz. 1251)
Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 22.07.1992 r. w sprawie szczegółowych zasad zawieszania lub zmniejszania emerytury lub renty (Dz.U. z 1992 r., nr 58, poz. 290)