Co do zasady zarząd majątkiem dziecka sprawują rodzice, sprawujący nad nim władzę rodzicielską (art. 101 § 1 k.r.o.). Jednakże ww. atrybut władzy rodzicielskiej nie ma charakteru absolutnego, albowiem rodzice nie mogą bez zezwolenia sądu opiekuńczego dokonywać czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu ani wyrażać zgody na dokonywanie takich czynności przez dziecko.
Co zatem wchodzi w zakres pojęcia zwykłego zarządu? Ogólnie rzecz mówiąc będą to czynności polegające na załatwianiu bieżących spraw związanych z majątkiem dziecka i utrzymanie tego majątku w stanie niepogorszonym. Natomiast wszystko to, co ze względu na swój ciężar gatunkowy i wartość przedmiotu dokonanej czynności, jej skutków w sferze majątku małoletniego nie mieści się w tych bieżących sprawach należy traktować jako czynności przekraczające zakres zwykłego zarządu, na które to rodzice muszą uzyskać zgodę sądu. W tym miejscu wskazać należy, że czynność dokonana bez zezwolenia sądu opiekuńczego jest nieważna i nie podlega konwalidacji na podstawie art. 18 k.c. (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 kwietnia 2007 roku, sygn. akt II UK 178/06, publ. LEX oraz chwała Całej Izby Cywilnej Sądu Najwyższego z dnia 24 czerwca 1961 roku, sygn. akt 1 CO 16/61, publ. OSNCP 1963/9 poz. 187).
Polecamy produkt: Zasiłki, urlopy, zwolnienia – nowe prawa rodziców
Powyższe oznacza, że dokonanie czynności przekraczającej zwykły zarząd bez zezwolenia nie może zostać potwierdzone przez sąd w późniejszym czasie. W związku z czym schemat działania rodziców powinien być zawsze taki sam – najpierw zgoda sądu, a następnie dokonanie czynności.
Przykładowo do czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu możemy zaliczyć:
- zawarcie ugody o ile nie ma ona charakteru wyłącznie przysparzającego, np. poprzez zrzeczenie się roszczeń odszkodowawczych (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 20 maja 2015 roku, sygn. akt V ACa 26/15, publ. LEX);
- przekazanie działek rolnych w bezpłatne użytkowanie (zob. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 13 marca 2014 roku, sygn. akt II GSK 2102/12, publ. LEX);
- odrzucenie spadku w imieniu małoletniego;
- zawarcie umowy dzierżawy (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 kwietnia 2007 roku, sygn. akt II UK 178/06, publ. LEX);
- zawarcie w imieniu małoletniego umowy spółki cywilnej (zob. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 8 kwietnia 1997 roku, sygn. II SA/Po 1438/96, publ. LEX).
Nie można również zapominać, że w przypadku nienależytego zarządu majątkiem dziecka rodzice ponoszą względem małoletniego odpowiedzialność odszkodowawczą, przy czym wobec braku szczególnego uregulowania do odpowiedzialności rodziców za szkody wyrządzone dziecku stosuje się zasady ogólne. Zgodnie z utrwalonym poglądem (zob. Prawo rodzinne. Warszawa 1952. s. 273; M. Grudziński, A. Wolter) jest to odpowiedzialność ex contractu (niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy), rodzice bowiem, wykonując niewłaściwie swe obowiązki, wykonują władzę rodzicielską nienależycie w rozumieniu art. 471 k.c. Dotyczy to szkód, jakich dziecko może doznać w sferze wykonywania pieczy nad jego osobą, jak też w zarządzanym przez rodziców majątku.