Opieka naprzemienna - definicja
Opieka naprzemienna nie została jednoznacznie określona w przepisach. W praktyce może być jednak stosowana. Przykładem jest tu porozumienie rozwodzących się rodziców.
Na problem braku definicji opieki naprzemiennej zwracał uwagę m.in. Rzecznik Praw Obywatelskich. Jak podkreślał RPO jedyną ustawą, która posługuje się tym zwrotem (choć bez jego zdefiniowania) jest ustawa z 11 lutego 2016 r. o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci.
„Tekst pierwotny tej ustawy został zmieniony i uzupełniony w przedmiotowej kwestii od 1 sierpnia 2017 r.: obowiązujący od tej daty ustęp 2a artykułu 5 ustawy stanowi o „opiece naprzemiennej obydwojga rodziców rozwiedzionych, żyjących w separacji lub żyjących w rozłączeniu sprawowaną w porównywalnych i powtarzających się okresach”. Jednak nie można tego uzupełnienia uznać za definicję opieki czy pieczy naprzemiennej. Wręcz przeciwnie, może ono wprowadzać zamęt, bowiem zależnie od definicji, piecza naprzemienna może przecież obejmować także przypadki pieczy sprawowanej w stosunku np. 60 do 40, czy nawet 70 do 30 procent czasu” – czytamy w piśmie RPO z maja 2022 r. do resortu sprawiedliwości.
Zdaniem rzecznika obecnie sądy rodzinne, opierając się przede wszystkim na aktualnych przepisach i terminologii zawartej w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym, nie używają powszechnie zwrotu opieka/piecza naprzemienna w swoich orzeczeniach.
W ocenie rzecznika zasadne jest zdefiniowanie „pieczy naprzemiennej” i zawarcie tej definicji w podstawowym akcie prawnym, regulującym stosunki rodzinne, czyli w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym.
Opieka naprzemienna - czy będą zmiany?
W odpowiedzi przesłanej Rzecznikowi Praw Obywatelskich Ministerstwo Sprawiedliwości poinformowało o planach doprecyzowania treści art. 58 i 107 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego poprzez wskazanie, że „sąd może powierzyć wykonywanie władzy rodzicielskiej obojgu rodzicom oraz określić, że dziecko będzie mieszkać z każdym z rodziców w powtarzających się okresach (piecza naprzemienna).” Ma to związek z trwającymi pracami nad projektem ustawy o zmianie ustawy – Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz innych ustaw (druk UD 261).
„Rozstrzygnięcie o pieczy nad dzieckiem rozwodzących się rodziców czy też z innych przyczyn żyjących w rozłączeniu, w postaci ustanowienia pieczy naprzemiennej, jest rozwiązaniem, które (…) mieści się obecnie w dyspozycji art. 58 § 1a oraz art. 107 § 2 k.r.o. Forma pieczy naprzemiennej nad wspólnym małoletnim dzieckiem rodziców żyjących w rozłączeniu jest zawsze możliwa w zawartym przez nich porozumieniu. Nowelizacja wskazanych przepisów jest natomiast odpowiedzią na pojawiające się w doktrynie poglądy o braku podstawy prawnej do ustanawiania pieczy naprzemiennej” – napisał wiceminister Marcin Romanowski.
W swojej odpowiedzi odniósł się również do używanego potocznie pojęcia „opieki” na określenie wykonywania pieczy nad dzieckiem. Jak podkreśla MS zgodnie z przepisami Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego rodzice nie sprawują nad dzieckiem opieki. Jest ona ustanawiana, gdy żadnemu z rodziców nie przysługuje władza rodzicielska albo rodzice są nieznani. Opiekę sprawuje się również na osobami ubezwłasnowolnionymi całkowicie. Rodzice wykonują nad dzieckiem władzę rodzicielską, która obejmuje w szczególności obowiązek i prawo rodziców do wykonywania pieczy nad osobą i majątkiem dziecka oraz do jego wychowania, z poszanowaniem jego godności i praw. Jak podkreśla ministerstwo, piecza jest zatem częścią władzy rodzicielskiej.