Jakie prawa ma matka do dziecka?
Zgodnie z Kodeksem rodzinnym i opiekuńczym władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom. Pod władzą rodzicielską dziecko pozostaje aż do pełnoletności. Obejmuje ona w szczególności obowiązek i prawo rodziców do wykonywania pieczy nad osobą i majątkiem dziecka oraz do wychowania dziecka, z poszanowaniem jego godności i praw.
Władza rodzicielska powinna być wykonywana tak, jak tego wymaga dobro dziecka i interes społeczny.
„Rodzice wychowują dziecko pozostające pod ich władzą rodzicielską i kierują nim. Obowiązani są troszczyć się o fizyczny i duchowy rozwój dziecka i przygotować je należycie do pracy dla dobra społeczeństwa odpowiednio do jego uzdolnień” (art. 96 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego).
Niezależnie od władzy rodzicielskiej rodzice mają prawo (i obowiązek) do kontaktów z dzieckiem.
Z przepisów tych wynika, iż prawa te przysługują obojgu rodzicom.
Istnieją jednak sytuacje, gdy władza rodzicielska nad dzieckiem przysługuje tylko jednemu z nich np. matce. Tak jest, gdy jedno z rodziców nie żyje albo nie ma nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych. Podobnie jest w przypadku, gdy jedno z rodziców zostało pozbawione władzy rodzicielskiej albo gdy jego władza rodzicielska uległa zawieszeniu.
Prawo matki do opieki nad dzieckiem w konkubinacie
Zasady te obowiązują zarówno w przypadku dzieci pochodzących z małżeństwa, jak i ze związków nieformalnych.
W praktyce różnice dotyczą sytuacji ojca. W małżeństwie bowiem istnieje domniemanie, iż ojcem jest mąż matki. W przypadku konkubinatu należy dopełnić odpowiednich formalności związanych z ustaleniem ojcostwa.
Inna jest również sytuacja w przypadku rozstania rodziców. W konkubinacie nie wiąże się to bowiem z rozwodem. Jeżeli jednak po rozstaniu byli partnerzy nie mogą dogadać się co do istotnych kwestii dotyczących dziecka, mogą skierować sprawę do sądu.
Prawo matki do opieki nad dzieckiem po rozwodzie
Rozwód nie pociąga za sobą automatycznie przyznania władzy rodzicielskiej jednemu z rodziców. O wielu ważnych kwestiach związanych z opieką nad dzieckiem po rozwodzie rozstrzyga sąd. W wyroku rozwodowym znajdują się rozstrzygnięcia dotyczące władzy rodzicielskiej nad wspólnym dzieckiem, kontaktach, alimentach na dziecko. Często rodzice kwestie dotyczące władzy rodzicielskiej czy kontaktów z dzieckiem ustalają w porozumieniu rodzicielskim, zwanym też planem wychowawczym. Sąd uwzględnia takie porozumienie, jeżeli jest ono zgodne z dobrem dziecka.
Gdy nie ma takiego porozumienia, to sąd dokona rozstrzygnięcia, uwzględniając prawo dziecka do wychowania przez oboje rodziców. Jeżeli przemawia za tym dobro dziecka, to sąd może powierzyć wykonywanie władzy rodzicielskiej jednemu z rodziców, ograniczając władzę rodzicielską drugiego do określonych praw i obowiązków.
Ze statystyk Ministerstwa Sprawiedliwości wynika, iż sądy coraz częściej powierzają władzę rodzicielską obojgu rodzicom. W 2019 r. wykonywanie władzy rodzicielskiej powierzono razem matce i ojcu w nieco ponad 23 tys. przypadków na ok. 37 tys. spraw rozwodowych, w których orzekano o opiece nad dziećmi.