Niepełnoletnia matka
Statystki wskazują na coraz większą liczbę niepełnoletnich matek. W takiej sytuacji pojawia się problem związany z władzą rodzicielską i ustanowieniem opiekuna.
Kobieta, która nie ukończyła 18 lat i urodziła dziecko, nie posiada pełnej zdolności do czynności prawnych. Przypomnieć należy, iż zgodnie z prawem, osoba, która ukończyła lat 13, a nie osiągnęła jeszcze pełnoletniości, ma ograniczoną zdolność do czynności prawnych – o czym stanowi Kodeks cywilny w art. 15.
W sytuacji, gdy jeden z rodziców nie dysponuje pełną zdolnością do czynności prawnych, wówczas władza rodzicielska przysługuje drugiemu.
Jeśli jednak zarówno matka jak i ojciec nie posiadają pełnej zdolności do czynności prawnych wówczas ani ojciec ani matka nie posiadają władzy rodzicielskiej nad dzieckiem.
Co więcej pozostają oni wciąż pod władzą rodzicielską swoich rodziców, gdyż – zgodne z art. 92 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego – dziecko pozostaje aż do pełnoletniości pod władzą rodzicielską.
Zobacz również: Czy sąd może ingerować we władzę rodzicielską?
Ma to na celu ochronę dziecka i działanie w jego imieniu. Nie należy utożsamiać władzy rodzicielskiej ze sferą imperium rodzica nad dzieckiem. Dodać również należy, że władza rodzicielska to nie tylko prawo, ale i obowiązek rodziców. Istotnym elementem tego obowiązku jest dostarczanie dziecku środków utrzymania i wychowania.
Opiekun dziecka
W sytuacji, gdy władza rodzicielska nie powstała ze względu na wiek rodziców (małoletnia matka i brak ustalonego prawnego ojcostwa), wówczas przedstawicielem ustawowym dziecka zostaje opiekun prawny.
Powołanie opiekuna polega na wyznaczeniu konkretnej osoby do sprawowania pieczy nad dzieckiem. Obowiązek do jego wyznaczenia spoczywa na sądzie opiekuńczym, który dokonuje tego z urzędu. Dobro dziecka stanowi główne kryterium przy wyborze opiekuna.
W wyniku orzeczenia sądu najczęściej opiekunem dziecka małoletniej matki zostaje jeden z rodziców małoletniej. W sytuacji gdy żaden z rodziców małoletniej nie chce lub nie może stać się opiekunem, dziecko reprezentowane jest przez kuratora ustanowionego przed sąd opiekuńczy.
Zobacz również: Ustanowienie opieki nad małoletnim – kiedy?
Nieprzysługiwanie władzy rodzicielskiej rodzicom ze względu na brak pełnej zdolności do czynności prawnej nie skutkuje pozbawieniem ich możliwości uczestniczenia w wychowywaniu dziecka.
Opieka wygasa i matka uzyskuje z mocy prawa władzę rodzicielską z chwilą osiągnięcia pełnoletniości.
Kto nie może być opiekunem
Przepisy Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego wskazują cechy dyskwalifikujące bycie opiekunem. Pełna zdolność do czynności prawnych i dysponowanie pełnią praw publicznych stanowią podstawowe cechy opiekuna, które posiadać powinien.
Ponadto zgodnie z uregulowaniami zawartymi w k.r.o. opiekunem małoletniego nie może być ustanowiona osoba, która została pozbawiona władzy rodzicielskiej albo skazana za przestępstwo przeciwko wolności seksualnej lub obyczajności albo za umyślne przestępstwo z użyciem przemocy wobec osoby lub przestępstwo popełnione na szkodę małoletniego lub we współdziałaniu z nim.
Poza tym, opiekunem być nie może osoba wobec której orzeczono zakaz prowadzenia działalności związanej m.in. z wychowywaniem, leczeniem czy edukacją małoletnich lub opieką nad nimi.
Kodeks wyraźnie stanowi także, iż osoba wobec której zachodzi prawdopodobieństwo, że nie wywiąże się należycie z obowiązków, które na niej spoczywają, nie może być ustanowiona opiekunem.
Podstawa prawna:
Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy
Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny