Zgodnie z art. 92 Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego, dziecko pozostaje pod władzą rodzicielską aż do uzyskania pełnoletności. Oczywistym jest, iż pełnoletnim jest, kto ukończył lat osiemnaście. Co istotne jednak, zgodnie z art. 10 § 2 Kodeksu cywilnego, pełnoletnim jest także małoletni, który uzyskuje pełnoletniość, poprzez zawarcie związku małżeńskiego.
Zasadą jest, iż władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom, na równi. Jeżeli wymaga tego dobro dziecka, sąd może jednak orzec o zawieszeniu, ograniczeniu lub pozbawieniu władzy rodzicielskiej jednego lub obojga rodziców.
Pozostawienie obojgu rodzicom władzy rodzicielskiej cieszy się aktualnie największą preferencją ustawodawcy. Hołduje ono zasadzie zgodnie z którą, dziecko ma prawo do bycia wychowywanym przez oboje rodziców, a oboje rodziców ma prawo czynnie uczestniczyć w wykonywaniu władzy rodzicielskiej nad dzieckiem.
Kiedy sąd może pozostawić władzę obu rodzicom?
Zasadą jest, iż sąd może pozostawić władzę obojgu rodzicom wówczas, gdy przedstawili oni zgodne z dobrem małoletniego, porozumienie dotyczące sposobu wykonywania władzy rodzicielskiej nad małoletnim i utrzymywaniu z nim kontaktów oraz gdy istnieje pozytywna prognoza co do współdziałania przez rodziców małoletniego, w sprawach dotyczących dziecka, w przyszłości.
Nowelizacją Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego z 25.06.2015 r. zmieniono treść art. 107 k.r.o. (dotyczącego orzeczenia o władzy rodzicielskiej rodziców żyjących w rozłączeniu), jak i art. 58 k.r.o. (dotyczącego orzeczenia o władzy rodzicielskiej rodziców po rozwodzie). W świetle wyżej wymienionej nowelizacji przepisów Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, wprowadzono zasadę, zgodnie z którą z uwagi na prawo dziecka do bycia wychowywanym przez oboje rodziców, system władzy rodzicielskiej przeciwny do pozostawienia jej obojgu rodzicom, na równi tj. system ograniczenia władzy rodzicielskiej jednego z rodziców - winien znajdować zastosowanie tylko wówczas, gdy wymaga tego wyraźnie dobro dziecka.
W pierwszej kolejności zatem, zastosowanie winien znajdować system pozostawienia władzy rodzicielskiej obojgu rodzicom. Odstępstwo od tego systemu, winno następować wówczas, gdy pozostawienie władzy rodzicielskiej obojgu rodzicom, w ocenie sądu, dokonanej na podstawie całokształtu okoliczności danej sprawy - pozostawałoby rozwiązaniem sprzecznym z dobrem małoletniego.
Rola planu wychowawczego
Zasadą jest, iż sąd winien w pierwszej kolejności uwzględniać porozumienie rodziców co do sposobu wykonywania władzy rodzicielskiej z małoletnim i utrzymywania kontaktów z nim, każdorazowo badając jednak czy treść wyżej wymienionego porozumienia, pozostaje zgodna z dobrem małoletniego.
Także jednak w braku porozumienia rodziców, sąd może pozostawić władzę rodzicielską obojgu rodzicom. Wynika to wprost z przepisów prawa rodzinnego i opiekuńczego, zgodnie z treścią których, w braku porozumienia rodziców co do sposobu wykonywania władzy rodzicielskiej nad małoletnim – sąd, uwzględniając prawo dziecka do wychowania przez oboje rodziców, rozstrzyga o sposobie wspólnego wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem. Dopiero wówczas, gdy rozwiązanie polegające na pozostawieniu władzy rodzicielskiej obojgu rodzicom, pozostawałoby w konkretnych okolicznościach sprawy, sprzeczne z dobrem dziecka, sąd winien powierzyć wykonywanie władzy rodzicielskiej jednemu z rodziców, ograniczając władzę rodzicielską drugiego do określonych obowiązków i uprawnień w stosunku do osoby dziecka, jeżeli dobro dziecka za tym przemawia lub zastosować inne odpowiednie środki zmierzające do ochrony dobra małoletniego.
Skoro zatem aktualne brzmienie przepisów Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego powoduje, iż nawet w braku porozumienia rodziców (tj. w braku pisemnego planu wychowawczego rodziców małoletniego) sąd pozostawić może władzę obojgu rodzicom, o ile tylko nie jest to sprzeczne dobrem dziecka – faktyczne znaczenie planu wychowawczego, może wzbudzać wątpliwości. W odpowiedzi na powyższe wątpliwości, warto zaznaczyć jednak, iż skutki zawarcia przedmiotowego porozumienia rodzicielskiego, pozostają znacznie dalej idące, pociągając za sobą szereg innych korzyści prawnych.
Wypada zaznaczyć bowiem, iż wydając rozstrzygnięcie o sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej czy utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem, sąd zmuszony jest posługiwać w tej mierze ściśle sformalizowaną postacią orzeczenia. Regulując zatem kwestię władzy rodzicielskiej, sąd ograniczy się właściwie do wskazania tego, który z systemów władzy rodzicielskiej orzeka w danej sprawie (pozostawienie obojgu rodzicom, ograniczenie władzy jednego z rodziców i powierzenie wykonywania tej władzy drugiemu z nich, itd.). Dzięki tzw. porozumieniu rodzicielskiemu (pisemnemu planowi wychowawczemu), rodzice władni będą uregulować samodzielnie i elastycznie, kwestie znacznie bardziej szczegółowe, dostosowując przedmiotowe regulacje do zindywidualizowanych potrzeb ich samych oraz małoletniego dziecka.
Co zawiera plan wychowawczy?
Tak też w planie wychowawczym, rodzice mogą więc uregulować to, w jaki sposób i w oparciu o jakie zasady, zamierzają w przyszłości współdziałać i współdecydować o istotnych, jak i mniej istotnych sprawach dotyczących małoletniego. Mogą określić, na jakich zasadach decydować będą zatem m.in. o leczeniu, edukacji, miejscu pobytu, organizacji wypoczynku, zajęciach dodatkowych, wyjazdach zagranicznych, kierunkach wychowania, zasadach kształcenia małoletniego i wielu innych. Zawarcie planu wychowawczego może więc pozwolić rodzicom na samodzielne rozstrzygnięcie kwestii, których z uwagi na ściśle sformalizowaną postać orzeczenia, sąd nie byłby w stanie szczegółowo uregulować w sentencji postanowienia rozstrzygającego o władzy rodzicielskiej lub wyroku rozwodowego rodziców małoletniego dziecka.