Zgodnie z treścią art. 26 K.c. miejscem zamieszkania dziecka pozostającego pod władzą rodzicielską jest miejsce zamieszkania rodziców albo tego z rodziców, któremu wyłącznie przysługuje władza rodzicielska lub któremu zostało powierzone wykonywanie władzy rodzicielskiej. Jeżeli jednak władza rodzicielska przysługuje na równi obojgu rodzicom mającym osobne miejsce zamieszkania, miejsce zamieszkania dziecka jest u tego z rodziców, u którego dziecko stale przebywa. Jeżeli dziecko nie przebywa stale u żadnego z rodziców, jego miejsce zamieszkania określa sąd opiekuńczy.
Polecamy produkt: e-wydanie Dziennika Gazety Prawnej
Jak widać to na podstawie wyżej przytoczonej regulacji prawnej, określenie miejsca zamieszkania dziecka, wymaga więc uprzedniego określenia systemu władzy rodzicielskiej, jaką sprawują jego rodzice. Pośród możliwych sposobów uregulowania tej władzy, wymienia się m.in.:
- pozostawienie władzy rodzicielskiej nad małoletnim obojgu rodzicom;
- powierzenie wykonywania władzy rodzicielskiej nad małoletnim jednemu z rodziców, przy jednoczesnym ograniczeniu uprawnień i obowiązków drugiego z rodziców określonych spraw dotyczących dziecka;
- powierzenie władzy rodzicielskiej nad małoletnim jednemu z rodziców, przy jednoczesnym pozbawieniu drugiego z rodziców władzy rodzicielskiej lub zawieszeniu władzy drugiego z rodziców.
Zależność miejsca zamieszkania małoletniego od władzy rodzicielskiej nad nim
Zależnie zatem od tego, który z powyższych systemów uregulowania władzy rodzicielskiej znalazł zastosowanie względem osoby małoletniego, jego miejsce zamieszkania określa się w sposób odpowiedni.
Tak też, w przypadku zastosowania przez Sąd systemu pozostawienia władzy rodzicielskiej nad małoletnim obojgu rodzicom dziecka, żyjącym w rozłączeniu, istotnym pozostaje ustalenie tego, w miejscu zamieszkania którego z rodziców, będzie znajdować się miejsce zamieszkania dziecka.
W postępowaniu dotyczącym władzy rodzicielskiej nad małoletnim lub w procesie rozwodowym rodziców małoletniego, Sąd pozostawiając władzę rodzicielską obojgu rodzicom, żyjącym w rozłączeniu, użyje więc najpewniej formuły, zgodnie z którą ustalali dodatkowo miejsce zamieszkania dziecka, w każdorazowym miejscu zamieszkania jednego z rodziców.
W przypadku powierzenia wykonywania władzy rodzicielskiej jednemu z rodziców, miejscem zamieszkania małoletniego pozostawać będzie miejsce zamieszkania tego z rodziców, któremu powierzono wykonywanie tej władzy. W przypadku natomiast, gdy jeden z rodziców pozbawiony będzie władzy rodzicielskiej nad małoletnim, zaś drugi z rodziców wykonywać będzie tę władzę w sposób wyłączny, wówczas miejscem zamieszkania małoletniego, pozostawać będzie miejsce zamieszkania tego z rodziców, któremu wyłącznie przysługiwać będzie władza rodzicielska.
Tym samym, w postępowaniu dotyczącym władzy rodzicielskiej nad małoletnim lub procesie rozwodowym, Sąd powierzając wykonywanie władzy rodzicielskiej jednemu z rodziców, nie będzie zmuszony zawierać w sentencji postanowienia lub wyroku, odrębnej formuły wskazującej na miejsce zamieszkania małoletniego. Miejsce to, wynikać będzie z faktu powierzenia wykonywania władzy rodzicielskiej.
Czy konieczne jest zatem wnioskowanie o ustalenie miejsca zamieszkania dziecka?
Jeśli miejsce zamieszkania małoletniego dotąd nie było określone, zaś potrzeba jego ustalenia wynika z faktu uczestnictwa strony (uczestnika) w postępowaniu dotyczącym władzy rodzicielskiej lub rozwodu, zasadność stawiania przez stronę (uczestnika) odrębnego wniosku w tym przedmiocie - uzależniona będzie od wnioskowanego przezeń sposobu uregulowania władzy rodzicielskiej nad małoletnim.
Jeśli więc strona wnosić będzie o pozostawienie obojgu rodzicom wykonywania władzy rodzicielskiej nad małoletnim, zasadnym pozostawać będzie uzupełnienie tak opisanego żądania strony o dodatkowy wniosek dotyczący ustalenia przez Sąd miejsca zamieszkania małoletniego przy jednym z rodziców.
Odpowiednio skonstruowane żądanie strony (uczestnika) brzmieć może zatem przykładowo: „wnoszę o pozostawienie obojgu rodzicom władzy rodzicielskiej nad małoletnim Antonim Kowalskim, z ustaleniem miejsca zamieszkania małoletniego w każdorazowym miejscu zamieszkania jego matki, Janiny Kowalskiej”.
Jeśli natomiast strona wnosić będzie o powierzenie jednemu z rodziców prawa do wykonywania władzy rodzicielskiej nad małoletnim, z ograniczeniem praw drugiego z rodziców do współdecydowania o istotnych sprawach dotyczących małoletniego, nie ma potrzeby uzupełniania tak sformułowanego żądania, o dodatkowy wniosek w przedmiocie miejsca zamieszkania.
Odpowiednio skonstruowane żądanie strony (uczestnika) brzmieć może zatem przykładowo: „wnoszę o powierzenie Janinie Kowalskiej, matce małoletniego Antoniego Kowalskiego – prawa do wykonywania władzy rodzicielskiej nad małoletnim, z ograniczeniem praw ojca, Mariana Kowalskiego do współdecydowania o istotnych sprawach dotyczących małoletniego.
Zmiana miejsca zamieszkania rodzica:
Warto zaznaczyć, iż formuła orzeczeń Sądu rozstrzygających o miejscu zamieszkania małoletniego, zawiera najczęściej w swojej treści określenie „każdorazowy”.
Może więc brzmieć przykładowo: ,,Sąd pozostawia obojgu rodzicom wykonywanie władzy rodzicielskiej nad małoletnim Antonim Kowalskim, ustalając miejsce zamieszkania małoletniego w każdorazowym miejscu zamieszkania matki”.
Oznacza to, iż zmiana miejsca zamieszkania rodzica, któremu powierzono wykonywanie władzy, który władzę tę wykonuje w sposób wyłączny czy też rodzica, przy którym sądownie ustalono miejsce zamieszkiwania małoletniego, pociągnie za sobą automatyczną zmianę miejsca zamieszkania małoletniego. Wypada zaznaczyć, iż dominuje pogląd zgodnie z którym, zmiana miejsca zamieszkania małoletniego, należy do spraw istotnych dotyczących dziecka. Powoduje to, iż o ile drugi z rodziców nie jest pozbawiony władzy rodzicielskiej nad dzieckiem - decyzja w kwestii przeprowadzki małoletniego, winna zostać uzgodniona przez oboje rodziców (także tego z rodziców, którego władza została ograniczona do współdecydowania o kwestiach istotnych dotyczących dziecka).
Jak wnioskować o zmianę miejsca zamieszkania dziecka?
Jeśli zaś, system władzy rodzicielskiej nad dzieckiem oraz miejsce jego zamieszkania zostały już uprzednio ustalone w drodze orzeczenia Sądu, zmiana miejsca zamieszkania małoletniego wymagać może ponownego rozstrzygnięcia Sądu w tym przedmiocie.
Przykładowo, może dotyczyć to:
- sytuacji w której, Sąd powierzył wykonywanie władzy rodzicielskiej jednemu z rodziców, ograniczając władzę drugiego z nich, do współdecydowania o istotnych sprawach dziecka, zaś aktualnie drugi z rodziców, pragnie zmienić orzeczenie dotyczące władzy rodzicielskiej nad dzieckiem i zamieszkać wspólnie z małoletnim;
- sytuacji w której, Sąd pozostawił wykonywanie władzy rodzicielskiej obojgu rodzicom, ustalając wyraźnie miejsce zamieszkania małoletniego przy jednym z nich, zaś aktualnie jedno z rodziców, pragnie zmienić miejsce zamieszkania dziecka, pomimo braku porozumienia rodziców dziecka w tej kwestii.
W pierwszym z opisanych wyżej przypadków, rodzic pragnący powierzenia mu wykonywania władzy rodzicielskiej nad dzieckiem (tj. zmiany uprzedniego orzeczenia Sądu w tej kwestii), winien złożyć do Sądu odpowiedni wniosek w przedmiocie władzy rodzicielskiej, wnioskując o powierzenie mu wykonywania władzy rodzicielskiej nad dzieckiem (odpowiednio do okoliczności z jednoczesnym ograniczeniem, pozbawieniem czy zawieszeniem władzy drugiego z rodziców).
W drugiej z wyżej wymienionych sytuacji, zasadnym wydaje się pozostawać wniosek o wydanie przez Sąd postanowienia rozstrzygającego o istotnej sprawie dotyczącej dziecka tj. o miejscu jego zamieszkania. Treść żądania, uzależniona będzie jednak od indywidualnych okoliczności danej sprawy.
Oba postępowania prowadzone są w trybie nieprocesowym, przed właściwym miejscowo sądem rejonowym.