Sąd rejonowy ustanowił dla dziecka rodzinę zastępczą i zarządził umieszczenie go tej w rodzinie. Było to 14 lutego 2017 r. Apelację złożyła matka biologiczna. Prawomocną decyzję w tej sprawie wydał sąd okręgowy 14 grudnia 2017 r. - oddalił apelację. Według prawa umieszczenie w pieczy zastępczej następuje „na podstawie orzeczenia sądu” a świadczenie przyznaje się od „dnia faktycznego umieszczenia dziecka w rodzinie zastępczej”.
Najpierw starosta, a potem SKO uznali, że rodzinie zastępczej należy się świadczenie na pokrycie kosztów utrzymania dziecka (660 zł miesięcznie) od dnia uprawomocnienia się decyzji sądu o umieszczeniu w niej dziecka. Tym samym rodzicom zastępczym nie przyznano prawa do świadczenia za okres dziesięciu miesięcy, pomimo że dziecko już faktycznie u nich przebywało.
- Taka sytuacja nie może zyskać aprobaty w państwie prawa - ocenił Rzecznik Praw Obywatelskich, który zaskarżył te decyzje do WSA. W Konstytucji zapisano, że Polska zapewnia ochronę praw dziecka. Zgodnie zaś z Konwencją o Prawach Dziecka, we wszystkich działaniach dotyczących dzieci, sprawą nadrzędną powinno być jak najlepsze zabezpieczenie interesów dziecka.
W chwili umieszczenia dziecka w rodzinie zastępczej po stronie państwa powstaje obowiązek zapewnienia środków na jego utrzymanie - wskazał Rzecznik. Nie do zaakceptowania jest sytuacja, gdy w pewnym okresie dziecko pozbawione pieczy rodziców biologicznych, może znaleźć się poza tym wsparciem. Organy administracji mają zadbać, aby w każdym czasie potrzeby dziecka były zapewnione.
Zobacz również: Władza rodzicielska
Ten aspekt pozostał poza rozważaniami organów obu instancji. RPO zarzucił staroście i SKO błędną wykładnię ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej przez przyjęcie, że świadczenie przysługuje od dnia uprawomocnienia się orzeczenia sądu opiekuńczego o ustanowieniu rodziny zastępczej. Zdaniem Rzecznika decydująca jest data faktycznego umieszczenia dziecka w rodzinie zastępczej na mocy postanowienia sądu, które jest natychmiast wykonalne.
Według Rzecznika utożsamienie pojęcia ustanowienia rodziną zastępczą z prawomocnością postanowienia jest nie tylko krzywdzące dla rodziny zastępczej, która rzeczywiście sprawuje opiekę, ale nie znajduje też oparcia w przepisach prawa.
Skargę do WSA składa się za pośrednictwem SKO. Kolegium zdecydowało jednak nie przekazywać skargi Rzecznika do sądu i w drodze tzw. autokontroli wydało własną decyzję. W połowie listopada 2018 r. SKO uznało, że wcześniejsza ocena naruszała prawo.Starosta oraz Kolegium, ograniczając się do wykładni gramatycznej przepisów, nieprawidłowo uznali, iż świadczenie przysługuje dopiero od daty wydania prawomocnego postanowienia z 14 grudnia, a nie od daty wydania pierwotnego postanowienia o ustanowieniu rodziny zastępczej. Tym samym świadczenie ma być przyznane od 14 lutego 2017 r.