Zazwyczaj też jako przemoc domowa nie jest aktem jednorazowym, a ma długą historię.
Wśród przemocy wyróżniamy:
- przemoc fizyczną – ofiara krzywdzona przy użyciu siły fizycznej – np. bicie,
- przemoc psychiczna – czyli upokarzania, szantaż emocjonalny, obrzucanie wyzwiskami,
- przemoc seksualną – to gwałty dokonywane na dzieciach, a także molestowanie ale również eksponowanie pornografii.
Najłatwiej dostrzec skutki przemocy fizycznej (siniaki, złamania, inne obrażenia na ciele), natomiast najtrudniej przejawy przemocy psychicznej.
Przemoc w rodzinie
Przemoc wobec dziecka może być „częścią składową” przemocy w rodzinie, której definicja znajduje się w ustawie z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie. Zgodnie z tą ustawą przez przemoc prawną w rodzinie rozumiemy jednorazowe albo powtarzające się umyślne działanie lub zaniechanie naruszające prawa lub dobra osobiste osób, w szczególności narażające te osoby na niebezpieczeństwo utraty życia, zdrowia, naruszające ich godność, nietykalność cielesną, wolność, w tym seksualną, powodujące szkody na ich zdrowiu fizycznym lub psychicznym, a także wywołujące cierpienia i krzywdy moralne u osób dotkniętych przemocą.
Przemoc fizyczna
Zgodnie z polskim prawem przemoc fizyczna wobec dzieci jest przestępstwem, a czyny polegające na fizycznym krzywdzeniu dziecka są ścigane z urzędu.
Oznacza to, że decyzję o wszczęciu postępowania karnego podejmuje organ powołany do ścigania. Poszkodowany nie ma wpływu na tę decyzję i nie jest ona w żadnym stopniu od niego zależna.
Każda osoba, która dowiedziała się o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu ma społeczny obowiązek zawiadomić o tym prokuratora lub policję.
Zawiadomienie to może mieć zarówno formę pisemną, jak i ustną (wówczas z przyjęcia zawiadomienia spisuje się protokół). Ponadto prawny obowiązek zawiadomienia o popełnieniu takiego przestępstwa ciąży na instytucjach państwowych i samorządowych.
Zobacz formularz zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przestępstwa znęcania się
Zamknięte drzwi
Jednakże w przypadku małoletnich rozpoczęcie procedury ochrony prawno-karnej jest znacznie utrudnione. Dotyczy to przed wszystkim przypadków fizycznego krzywdzenia dziecka w rodzinie.
Zazwyczaj bowiem wszystko dzieje się w domu przy zamkniętych drzwiach, bez świadków - dziecko jest zalęknione i zawstydzone, często zamyka się w sobie, ukrywając przed zewnętrznym otoczeniem swoją sytuację.
Zmiana tej sytuacji leży przede wszystkim w gestii osób dorosłych spoza rodziny: sąsiadów, nauczycieli, pedagogów szkolnych, lekarzy i policjantów przybywających na interwencje z powodu rodzinnych awantur.
Bezprawność kar
Z godnie z polską regulacją umyślne sprawianie fizycznego bólu, jak np.: bicie dziecka, szarpanie, potrząsanie itd., bez powodu lub w odwecie za jakiekolwiek zachowanie dziecka jest czynem bezprawnym. Bezprawne jest również nadmierne karcenie, czyli np. spowodowanie naruszenia czynności narządu ciała lub rozstroju zdrowia dziecka na czas do 7 dni, czyli spowodowanie tzw. lekkiego uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia. Jest ono zagrożone karą grzywny alternatywie z karą ograniczenia wolności albo karą pozbawienia wolności do lat 2.
Stopień krzywdy
Naruszenie zaś czynności narządu ciała lub rozstroju zdrowia dziecka na czas powyżej 7 dni, czyli spowodowanie tzw. średniego uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia jest przestępstwem zagrożonym karą pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
W wypadku spowodowania przez rodzica ciężkiego uszczerbku na zdrowiu dziecka przybierającego postać jednego ze skutków zawartych w katalogu zamkniętym w przepisie art. 156 § 1 kk to jest: pozbawienie wzroku, słuchu, mowy, zdolności płodzenia, spowodowanie innego ciężkiego kalectwa, ciężkiej choroby nieuleczalnej lub długotrwałej, choroby realnie zagrażającej życiu, trwałej choroby psychicznej, całkowitej lub znacznej trwałej niezdolności do pracy w zawodzie lub trwałego, istotnego zeszpecenia lub zniekształcenia ciała grozi kara pozbawienia wolności od roku do lat 10.
Jeżeli natomiast następstwem spowodowania umyślnego, ciężkiego uszczerbku na zdrowiu dziecka będzie zdarzenie najbardziej dramatyczne, a mianowicie śmierć dziecka, czyn rodzica będzie przestępstwem kwalifikowanym, zagrożonym karą pozbawienia wolności od lat 2 do 12.
Karalność znęcania
Również znęcanie jest uregulowane w polskim prawie jako przestępstwo. Jego istotę stanowi długotrwałość działań oraz ich powtarzalność. Zgodnie z kodeksem karnym kto znęca się fizycznie lub psychicznie nad osobą najbliższą lub nad inną osobą pozostającą w stałym lub przemijającym stosunku zależności od sprawcy albo nad małoletnim lub osobą nieporadną ze względu na jej stan psychiczny lub fizyczny, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. Jeżeli czyn ten połączony jest ze stosowaniem szczególnego okrucieństwa, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.
Szczególne okrucieństwo
Szczególne okrucieństwo to kategoria o charakterze obiektywnym niezależną od odczuć ofiary i sprawcy. To sposób działania sprawcy polegający na stosowaniu wyjątkowo drastycznych metod, które powodują wyjątkowo duże cierpienia ofiary. O szczególnym okrucieństwie można mówić wtedy, gdy sprawca działa w sposób wyjątkowo brutalny, perfidny, co przysparza ofierze cierpień znacznie przekraczających zwykłą miarę związaną z zadawaniem dolegliwości czy to ciału, czy psychice ofiary przy uwzględnieniu jej wieku oraz kondycji fizycznej i psychicznej. Przy ocenie zachowań znęcającego się sprawcy istotne znaczenie mają indywidualne cechy ofiary, takie jak np. wiek (niemowlęcy, dziecięcy, młodzieżowy) czy stan zdrowia (słaby, zły, kalectwo).
Za znęcanie się ze szczególnym okrucieństwem uznać należy w szczególności przypadki katowania, torturowania, dręczenia czy pastwienia się nad ofiarą, takie jak np. bicie do krwi, kopanie po różnych częściach ciała, rzucanie o ścianę, tłuczenie głową o twarde podłoże, przypalanie papierosem, wyłamywanie palców, łamanie kości czy wleczenie za włosy.
Jeżeli następstwem znęcania się (fizycznego lub psychicznego) jest targnięcie się ofiary na własne życie, sprawcy grozi kara surowsza - kara pozbawienia wolności od lat 2 do 12.
Środki karne - czyli co oprócz kary
Obok kary sąd może zastosować środki karne, jak np. obowiązek naprawienia wyrządzonej szkody, nawiązki na rzecz pokrzywdzonego czy nawiązki na wskazany cel społeczny związany z ochroną zdrowia. Sąd może także orzec obowiązek powstrzymania się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach, zakaz kontaktowania się z określonymi osobami (np. pokrzywdzonymi) lub zakaz opuszczania określonego miejsca pobytu bez zgody sądu w razie skazania za umyślne przestępstwo z użyciem przemocy, w tym przemocy przeciwko osobie najbliższej.
Powszechność przemocy
Stosowanie przemocy wobec dzieci jest typem przestępstwa powszechnego, którego dopuścić się może każdy.
Szczególnie groźne są jednak przypadki, gdy do niebezpiecznego krzywdzenia dziecka dochodzi w rodzinie czy ze strony prawnego opiekuna dziecka, a więc przez osoby, które z mocy ustawy czy z mocy orzeczenia sądu powinny być dbać o bezpieczeństwo małoletniego dziecka.
W takich sytuacjach obok pociągania sprawcy do odpowiedzialności karnej konieczna jest ingerencja w wykonywanie władzy rodzicielskiej lub opieki nad dzieckiem. Stąd też w przypadku popełnienia przestępstwa na szkodę małoletniego ustawodawca nałożył dodatkowo na sądy karne obowiązek zawiadomienia właściwego sądu rodzinnego (opiekuńczego), gdy zachodzi potrzeba orzeczenia wobec sprawcy pozbawienia lub ograniczenia praw rodzicielskich lub opiekuńczych.
Ponadto w sprawie o przestępstwo popełnione na szkodę małoletniego, we współdziałaniu z małoletnim lub w okolicznościach, które mogą świadczyć o demoralizacji małoletniego albo o gorszącym wpływie na niego, sąd, a w postępowaniu przygotowawczym prokurator, zawiadamia sąd rodzinny w celu rozważenia środków przewidzianych w przepisach o postępowaniu w sprawach nieletnich oraz w kodeksie rodzinnym i opiekuńczym
Zadaj pytanie: Forum
Zobacz serwis: Dziecko i prawo