Jerzy Mellibruda powiedział, że „dzieci wzrastające wśród przemocy w domu są często zapomnianymi jej ofiarami”.
Doznają przemocy nie tylko, gdy są bezpośrednio maltretowane i zaniedbywane. Cierpią i są krzywdzone także wtedy, gdy są świadkami przemocy dorosłych.
Krzywdzenie dzieci przez dorosłych sprawców przemocy można podzielić na 4 kategorie działań:
- celowe wyrządzanie dziecku krzywdy fizycznej (ukrywanie i izolowanie dziecka, grożenie, że zrobi mu się krzywdę)→jako sposób na krzywdzenie ofiary i kontrolowanie jej
- mimowolne wyrządzanie dziecku krzywdy fizycznej w czasie ataku na partnerkę/partnera→(kiedy przypadkowo podejdzie pod rękę lub kiedy dziecko próbuje interweniować w celu powstrzymania sprawcy)
- stwarzanie środowiska, w którym dzieci są świadkami przemocy lub świadkami skutków przemocy.
Z badań wynika, że oglądanie przemocy domowej ma taki sam wpływ na dzieci, jak fizyczne i seksualne maltretowanie!
Dzieci są często bezpośrednimi świadkami przemocy fizycznej lub psychicznej, bądź dowiadują się o niej pośrednio – słuchając odgłosów walki lub oglądając jej fizyczne skutki w postaci obrażeń i zniszczonego dobytku. - wykorzystywanie dzieci by kontrolować partnerkę/partnera podczas trwania związku albo po separacji.
Dziecko krzywdzone bardzo rzadko reaguje na przemoc agresją. Gdy jest małe, powstrzymuje je przed tym brak siły, gdy jest starsze – świadomość, że kontratak doprowadzi do eskalacji przemocy w domu.
Zobacz: Jak zachować się, gdy ktoś krzywdzi dziecko?
Zobacz również serwis: Dziecko i prawo
Aby przetrwać, dziecko wykształca różne MECHANIZMY OBRONNE, które chronią je przed strachem, lękiem, bólem, cierpieniem i samotnością:
Wyparcie → usuwanie i nie dopuszczanie do świadomości wspomnień, myśli, uczuć i pragnień, które są bolesne (przykre) i burzą obraz rodzica jako dobrego opiekuna i obrońcy. Te wyparte wspomnienia i myśli nie giną jednak – są w nieświadomości dziecka i dają o sobie znać przez różne projekcje w zamaskowanej, symbolicznej formie (sny, rysunki, zabawy). Mogą stać się przyczyną nerwic i innych zaburzeń psychicznych.
Tłumienie → dziecko stara się zapomnieć o przeżytym bólu, cierpieniu i lęku.
Minimalizacja → umniejsza znaczenie doznawanej krzywdy, minimalizuje jej rozmiar i skutki „gorsze rzeczy się zdarzają – biją mnie, ale mogliby zabić”. Podobną rolę pełni Zaprzeczenie → wmawianie sobie, że zdarzenie, którego dziecko doświadczyło lub było świadkiem, wcale nie miało miejsca – „to się naprawdę nie zdarzyło” albo nie było tak poważne – „to co się zdarzyło, to właściwie nie była krzywda”.
Racjonalizacja → tłumaczenie, znajdowanie usprawiedliwienia dla tego, co się wydarzyło. Dziecko chce zwolnić rodziców z odpowiedzialności za stosowanie przemocy. Uważa ono często, że to w nim jest coś złego, że to ono jest winne (jest niegrzeczne, głupie, brzydkie, niegodne miłości). Ono jest złe a rodzice dobrzy – pozwala to zachować wiarę w rodzica i znaleźć sens tego, co je spotyka.
Dysocjacja (rozszczepienie)→ mentalne „oddzielenie się”, „oderwanie się” od własnego ciała, które jest przedmiotem przemocy. Gdy ciało dziecka doznaje skrajnej przemocy fizycznej (ciężkie pobicie) lub przemocy seksualnej – dziecko emocjonalnie i umysłowo „oddala się” od swojego ciała. Jego umysł wchodzi w trans (staje się nieobecny) i tym samym niewrażliwy na ból. Dziecko ma poczucie, że znajduje się nad, pod, lub obok swojego ciała i stamtąd obserwuje to, co się z nim dzieje. Gdy jest wyłączone od tego co dzieje się z jego ciałem – niczego nie czuje, nie widzi, nie słyszy.
Dziecko stosuje te mechanizmy obronne bo nie może uciec ani wpłynąć na rzeczywistość, dlatego zmienia ją w swoim umyśle!
Zobacz również: Przemoc w rodzinie a dziecko: cz. 2. skutki przemocy