Zazwyczaj jest to wielodzietna rodzina która funkcjonuje na takich samych zasadach jak inne placówki opiekuńczo- wychowawcze.
Jest wspomagana finansowo przez samorząd, podlega złożonym zasadom dotyczącym finansowania, księgowości i kontroli.
Zadaniem RDD jest zapewnienie całkowitej opieki i tworzenie warunków do indywidualnego rozwoju dzieciom, których rodzice trwale lub czasowo są niezdolni do pełnienia swoich obowiązków.
Rodzinny dom dziecka tworzą opiekunowie i wychowywane przez nich dzieci - od 4. do 8.
W tej liczbie nie mieszczą się dzieci opiekunów- biologiczne czy adoptowane.
RDD powstają najczęściej w lokalach pochodzących z zasobów powiatu lub gminy ale także w prywatnych domach opiekunów.
Dzieci mogą pozostawać w rodzinnych domach do chwili:
- powrotu do rodziny biologicznej;
- do adopcji lub do osiągnięcia dorosłości i usamodzielnienia;
- po osiągnięciu pełnoletniości wychowanek kontynuujący naukę jeżeli wyrazi taką chęć.
Rodzinne domy dziecka prowadzone są najczęściej przez organizacje pozarządowe np. Caritas. które wspierają utworzone domy pomocą finansową, rzeczową czy inną.
Organizacja taka, nazywana "organem prowadzącym" zatrudnia również dyrektora RDD, którym zostaje jedno z małżonków.
Zobacz również: Jakie zmiany w pieczy zastępczej?
Dyrektor placówki rodzinnej
Osoba ta nie może podejmować innej stałej pracy, zwłaszcza na umowę o pracę. Gdy w RDD mieszka od 8 dzieci, istnieje możliwość zatrudnienia współmałżonka lub innej, wskazanej przez dyrektora osoby w niepełnym wymiarze godzin. Faktycznie wymiary czasu pracy nie mają tu praktycznego zastosowania, ponieważ zarówno dyrektor jak i jego współmałżonek są w pracy non stop.
Praca dyrektora RDD jako urzędnika i wychowawcy podlega ocenie organu prowadzącego, centrum pomocy rodzinie, Wydziału Spraw Społecznych Urzędu Wojewódzkiego i sądu rodzinnego. Do nich należy również kontrola dokumentacji dzieci i domu.
Podstawą prawna skierowania do placówki jest art. 80 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej. Podopiecznych do RDD kierują centra pomocy rodzinie lub sąd rodzinny.
Dyrektor ma prawo współdecydowania o przyjmowanych dzieciach.
Finansowanie RDD można podzielić na dwie odrębne części
- finanse związane z utrzymaniem domu i pracownika, które podlegają dokładnemu rozliczeniu,
- tzw. "ryczałt".
Ryczałt to kwota wypłacana bezpośrednio RDD, przeznaczona na całkowite utrzymanie jednego dziecka w ciągu miesiąca. Mieści się w nim koszt wyżywienia, ubrania, podręczników i przyborów szkolnych, wypoczynku i rozrywki, leczenia i rehabilitacji, hobby i korepetycji, środków czystości, biletów itp. Ryczałt wynosi 34% kwoty podstawy (1621 zł.) czyli 551,14 zł.
Zobacz również serwis: Rodzina zastępcza
Kto może założyć rodzinny dom dziecka
Rodzinny Dom Dziecka powołują specjalną uchwałą lokalne władze, w odpowiedzi na realne potrzeby występujące w tym względzie na danym terenie.
Osoby starające się o kwalifikację na tę formę opieki zastępczej, powinny uzyskać od władz samorządowych- za pośrednictwem MOPS zapewnienie o zasadności podjęcia szkolenia w tym celu.
Drugim warunkiem koniecznym do spełnienia jest posiadanie odpowiednich warunków mieszkaniowych, które pozwolą na przyjęcie określonej liczby dzieci.
Otwarcie placówki rodzinnej nie może być sposobem np. na wykończenie domu. Władze samorządowe bowiem mają obowiązek wyposażenia powołanej przez siebie placówki w środki trwałe typu: łóżka, biurka, pościel, ale baza lokalowa musi być zapewniona przez kandydatów na opiekunów.
Wyjątek stanowi sytuacja, gdy gmina dysponuje odpowiednim lokalem i istnieje potrzeba uruchomienia na jej terenie placówki rodzinnej. Osoby zainteresowane prowadzeniem takiej placówki mogą użytkować ten lokal również na potrzeby własnej rodziny, ale nie dysponują prawem jego własności.
Zobacz również serwis: Dziecko i prawo
Kolejnym wymogiem formalnym jest posiadanie przez osobę, która zostanie mianowana dyrektorem Rodzinnego Domu Dziecka, co najmniej średniego wykształcenia.
Wiąże się to z koniecznością prowadzenia dokumentacji i tworzenia indywidualnych planów pracy z dziećmi. W tym zakresie dyrektor podlega kontroli ze strony Centrum Pomocy Rodzinie i Urzędu Wojewódzkiego.
Ze względu na to, że prowadzenie placówki rodzinnej jest najtrudniejszą formą opieki zastępczej, przy doborze kandydatów preferuje się małżeństwa posiadające doświadczenie rodzicielskie.
Innym, nieformalnym czynnikiem mającym wpływ na powodzenie przedsięwzięcia o nazwie Rodzinny Dom Dziecka jest struktura rodziny, która się go podejmuje. Z praktyki wynika, że mniejsze szanse powodzenia mają rodziny obarczone wychowywaniem małych dzieci, dla których konieczność dzielenia domu, uwagi i czasu rodziców jest trudna, czy wręcz niemożliwa do zaakceptowania.
Zobacz również: Rodziny zastępcze 2012 - czyli piecza zastępcza po nowemu