Uwagi ogólne
Zasadniczo umowy te zawiera się na czas nieokreślony, jedynie pracodawca, który zatrudnia w celu nauki zawodu większą liczbę młodocianych, niż to wynika z jego potrzeb, może zawierać z młodocianymi umowy o pracę w celu przygotowania zawodowego na czas określony, ale nie krótszy niż czas przewidziany na naukę danego zawodu.
Po ustaniu umowy w celu przygotowania zawodowego powinno nastąpić zatrudnienie młodocianego jako wykwalifikowanego robotnika – czeladnika, bądź robotnika przyuczonego, po ukończeniu przez niego pełnoletniości podstawą zatrudnienia powinna stać się „zwykła” umowa o pracę.
W czasie przygotowania zawodowego pracownikowi młodocianemu przysługuje wynagrodzenia za pracę, które chronione jest przepisami ogólnymi kodeksu pracy, co oznacza że np. nieterminowe lub nieprawidłowe wypłacanie wynagrodzenia stanowi wykroczenie pracodawcy.
Do umów o pracę w celu przygotowania zawodowego mają odpowiednie zastosowanie także przepisy ogólne kodeksu pracy dotyczące nawiązywania i rozwiązywania (wygaśnięcia) umów o pracę zawieranych na czas nieokreślony, z tym tylko że wypowiadanie umów zawartych z młodocianymi pracownikami przez pracodawcę podlega istotnym ograniczeniom. W takich przypadkach na pracodawcę nałożony jest obowiązek zawiadomienia o wypowiedzeniu umowy dotyczącej nauki zawodu (ale nie przyuczenia do określonej pracy) zarówno przedstawiciela ustawowego młodocianego, jak i szkołę, do której dany młodociany uczęszcza, aby umożliwić mu kontynuowanie nauki zawodu w dotychczasowym lub pokrewnym zakresie.
Zobacz również serwis: Praca małoletnich
Strony i forma umowy
Stronami tej umowy są pracodawca oraz młodociany, który może podpisać umowę nawet bez zgody rodzica lub opiekuna. Jednakże ze względów wychowawczych pożądane jest współdziałanie rodziców (opiekunów), szczególnie że w ściśle określonych przypadkach mogą oni w imię dobra młodocianego taką umowę rozwiązać.
Umowa o pracę w celu przygotowania zawodowego powinna być zawarta na piśmie. Niedopuszczalne jest zawarcie tej umowy w formie ustnej lub w sposób dorozumiany. Niezachowanie formy pisemnej nie powoduje jednak nieważności zawartej umowy, ale nakłada na pracodawcę obowiązek niezwłocznego pisemnego jej potwierdzenia
Treść umowy
W treści umowy o pracę w celu przygotowania zawodowego powinny znaleźć się postanowienia dotyczące:
1) rodzaju przygotowania zawodowego czy to w formie nauki zawodu, czy też w formie przyuczenia do wykonywania określonej pracy;
2) czasu trwania i miejsce odbywania przygotowania zawodowego;
3) sposobu dokształcania teoretycznego
4) wysokości wynagrodzenia.
Ponadto umowa o pracę w celu przygotowania zawodowego może zwierać klauzule umowne, zawierające prawa i obowiązki stron umowy, które jednak nie mogą być sprzeczne z przepisami prawa pracy. W umowie takiej można postanowić, iż po zakończeniu przygotowania zawodowego egzaminem z wynikiem co najmniej bardzo dobrym, młodociany będzie świadczył pracę na rzecz pracodawcy, zgodnie z uzyskanymi kwalifikacjami jako wykwalifikowany czeladnik.
Natomiast nieważne będą postanowienia, na podstawie których młodociany pracownik, zatrudniony u danego pracodawcy w celu przygotowania zawodowego, zobowiązany jest do przepracowania oznaczonego okresu po ukończeniu tego przygotowania i do zwrotu na rzecz tego pracodawcy kosztów związanych z tym przygotowaniem, w razie rozwiązania przez młodocianego umowy o pracę przed upływem przedmiotowego okresu.
Zobacz również: Czy umowa młodocianego może zostać rozwiązana przez rodzica?
Wynagrodzenie
Młodocianemu pracownikowi, zatrudnionemu w celu przygotowania zawodowego, przysługuje stosowne wynagrodzenie. W okresie nauki zawodu wynagrodzenie to należy obliczać w stosunku procentowym do przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za pracę w gospodarce narodowej w poprzednim kwartale, obowiązującego od pierwszego dnia następnego miesiąca po ogłoszeniu przez Prezesa GUS w Monitorze Polskim, z tym że procentowy stosunek tego wynagrodzenia powinien wynosić co najmniej:
- w I roku nauki - 4%,
- w II roku nauki - 5% oraz
- w III roku nauki - 6%.
Wynagrodzenie młodocianych podlega szczególnej ochronie. Oznacza to że młodociany nie może się zrzec prawa do tego wynagrodzenia, względnie przenieść tego prawa na osobę trzecią, a także że za czas niezdolności do pracy na skutek choroby lub wypadku przy pracy młodociany pracownik zachowuje uprawnienia do tego wynagrodzenia łącznie przez 33 dni w danym roku kalendarzowym, a następnie prawo do zasiłku chorobowego.
Pracownikom młodocianym przysługują, na zasadach ogólnych, także inne świadczenia związane z wynagrodzeniem za pracę. Chodzi tu o takie świadczenia jak:
1) świadczenia finansowane przez zakładowy fundusz socjalny,
2) posiłki regeneracyjne,
3) środki ochrony indywidualnej,
4) odzież i obuwie robocze.
Rozwiązanie umowy
W czasie przygotowania zawodowego młodociany jest szczególnie chroniony przed zwolnieniem go z pracy. Rozwiązanie za wypowiedzeniem umowy o pracę zawartej w celu przygotowania zawodowego przez pracodawcę dopuszczalne jest tylko w razie:
1) niewypełniania przez młodocianego obowiązków wynikających z umowy o pracę lub obowiązku dokształcania się, pomimo stosowania wobec niego środków wychowawczych,
2) ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy,
3) reorganizacji zakładu pracy uniemożliwiającej kontynuowanie przygotowania zawodowego,
4) stwierdzenia nieprzydatności młodocianego do pracy, w zakresie której odbywa przygotowanie zawodowe.
Poza tym do wypowiedzenia umowy o pracę zawartej w celu przygotowania zawodowego mają zastosowanie przepisy ogólne kodeksu pracy. Oznacza to m.in., że jeżeli zaistnieje któraś z wyżej wymienionych przyczyn i pracodawca będzie chciał rozwiązać umowę w drodze wypowiedzenia, to będzie to musiał zrobić na piśmie wskazując przyczynę uzasadniającą wypowiedzenie, okres wypowiedzenia oraz pouczenie młodocianego o przysługującym mu uprawnieniu odwołania się do sądu pracy w terminie 7 dni od daty doręczenia tego pisma.
W przypadku zaistnienia sporu sądowego, wypowiedzenie będzie badane przez sąd pracy pod kątem legalności i zasadności, w kontekście zwłaszcza przyczyny wypowiedzenia, która powinna być prawdziwa.
Młodociani chronieni są również przed wypowiedzeniem w okresie usprawiedliwionej nieobecności w pracy, w tym zwłaszcza w czasie urlopu.
Przy wypowiadaniu umowy pracodawca zobowiązany jest zawiadomić o tym właściwą szkołę i rodziców (opiekunów), aby w ten sposób umożliwić młodocianym dalsze kontynuowanie dotychczasowego przygotowania zawodowego odbywanego w formie nauki, z tym że nie dotyczy to jednak przyuczenia do wykonywania określonej pracy.
Przepisy wprowadzone celem ochrony młodocianego pracownika przed wypowiedzeniem nie wykluczają ustania stosunku pracy w trybie rozwiązania umowy np. za porozumieniem stron.
Zobacz również serwis: Dziecko i prawo