Jest to umowa zawierana między młodocianym a pracodawcą będącym rzemieślnikiem, czyli osobą zawodowo wykonującą działalność gospodarczą, z udziałem kwalifikowanej pracy własnej, przy zatrudnieniu nie więcej niż 50 pracowników. Rzemieślnik musi posiadać dowody kwalifikacji zawodowych, którymi, zgodnie z ustawą z dnia 22 marca 1989 r. o rzemiośle (t.j. Dz.U. z 2002 r. Nr 112, poz. 979 z późn. zm.) są:
1) dyplom lub świadectwo ukończenia wyższej lub ponadgimnazjalnej szkoły o profilu technicznym bądź artystycznym w zawodzie (kierunku) odpowiadającym dziedzinie wykonywanego rzemiosła,
2) dyplom mistrza w zawodzie odpowiadającym danemu rodzajowi rzemiosła,
3) świadectwo czeladnicze albo tytuł robotnika wykwalifikowanego w zawodzie odpowiadającym danemu rodzajowi rzemiosła.
Zobacz również: Umowa o przygotowanie zawodowe
W ramach umowy nauka zawodu składa się z dwóch prowadzonych równolegle części – praktycznej nauki zawodu w zakładzie rzemieślniczym i teoretycznej zorganizowanej w szkole zawodowej lub na kursach dokształcających.
Celem nauki zawodu jest opanowanie przez ucznia – młodocianego pracownika umiejętności praktycznych i teoretycznych w zawodzie i potwierdzenie ich dowodem kwalifikacji zawodowych w drodze przystąpienia do egzaminu czeladniczego. Świadectwo czeladnicze umożliwia absolwentowi zatrudnienie na stanowisku wymagającym kwalifikacji zawodowych na tzw. pierwszym poziomie.
Egzamin czeladniczy składa młodociany przed komisją egzaminacyjną izby rzemieślniczej na zasadach określonych przez Związek Rzemiosła Polskiego, a nie przed rzemieślnikiem.
Wiek
Osoba zamierzająca podjąć naukę zawodu w zakładzie rzemieślniczym musi mieć ukończony 16 rok życia, ukończoną ośmioletnią szkołę podstawową lub gimnazjum, a także posiadać dobre warunki fizyczne i stan zdrowia pozwalający na podjęcie nauki w danym zawodzie.
Na naukę zawodu mogą być przyjęci młodociani pracownicy w przedziale wiekowym od 16 do 18 lat.
Kandydat na ucznia przed zawarciem umowy o pracę w celu nauki zawodu obowiązany jest poddać się badaniom lekarskim. Badania muszą być potwierdzone odpowiednim zaświadczeniem, wydanym przez uprawnione do tego celu służby medyczne, stwierdzającym, że praca w danym zawodzie nie zagraża zdrowiu młodego człowieka, ani nie ma przeciwwskazań do wykonywania prac wchodzących w zakres nauczanego zawodu.
Przygotowanie zawodowego młodocianych pracowników może prowadzić właściciel zakładu rzemieślniczego, bądź wyznaczony przez niego pracownik. Osoba szkoląca musi wykazać się posiadaniem przynajmniej tytułu mistrza w zawodzie, w którym będzie prowadzona nauka oraz przygotowaniem pedagogicznym uzyskanym w wyniku ukończenia kursu pedagogicznego, zakończonego egzaminem.
Umowa o pracę w celu przygotowania zawodowego
Generalnie umowy o pracę w celu nauki zawodu zawierane są na czas nieokreślony, ale jeśli zakład rzemieślniczy zatrudnia więcej uczniów, niż wynika to z jej potrzeb, to umowy mogą być zawarte na czas określony.
Młodociani, którzy w okresie nauki zawodu ukończyli 18 lat, do czasu zakończenia nauki traktowani są jako pracownicy młodociani.
W okresie nauki zawodu młodociany obowiązany jest dokształcać w zasadniczej szkole zawodowej lub na kursach dokształcających.
Warunki umowy
Umowa o pracę w celu przygotowania zawodowego przede wszystkim powinna określać rodzaj przygotowania zawodowego: nauka zawodu lub przyuczenie do wykonywania określonej pracy, czas trwania nauki zawodu, miejsce odbywania przygotowania zawodowego, sposób realizacji obowiązku szkolnego oraz wysokość miesięcznego wynagrodzenia.
Umowę o pracę w celu nauki zawodu zawierają: pracodawca - właściciel zakładu rzemieślniczego oraz uczeń - młodociany pracownik, a jeśli młodociany nie ukończył 16 lat dodatkowo jego prawny opiekun.
Umowy dla młodocianych dokształcających się w zasadniczych szkołach zawodowych należy zawierać w okresie przyjmowania kandydatów do szkół ponad gimnazjalnych. W sytuacji zaś gdy młodociany dokształca się w systemie pozaszkolnym podpisanie umowy może nastąpić w każdym terminie.
Pracodawca rzemieślnik po zawarciu umowy o pracę w celu przygotowania zawodowego ma obowiązek powiadomić izbę rzemieślniczą, właściwą ze względu na siedzibę rzemieślnika lub cech, który uzyskał stosowne uprawnienia od izby rzemieślniczej – realizacja ustaleń ustawy o rzemiośle.
Rozwiązanie umowy
Rozwiązanie umowy o pracę w celu przygotowania zawodowego może nastąpić za wypowiedzeniem jedynie w przypadkach:
- nie wypełniania przez młodocianego obowiązków wynikających z umowy o pracę lub obowiązku dokształcania, pomimo stosowania wobec niego środków wychowawczych,
- ogłoszenia likwidacji lub upadłości zakładu,
- reorganizacji zakładu w taki sposób, że w jej wyniku niemożliwe jest zrealizowanie programu praktycznej nauki zawodu,
- stwierdzenia nieprzydatności młodocianego do pracy w danym zawodzie ( np. ze względów zdrowotnych ).
Natomiast w każdym terminie umowa z młodocianym może być rozwiązana w trybie wzajemnego porozumienia stron. W przypadku konieczności rozwiązania umowy o pracę w celu przygotowania zawodowego, pracodawca- rzemieślnik powiadamia przedstawiciela ustawowego młodocianego lub jego opiekuna oraz szkołę, jeżeli młodociany dokształca się w szkole, a także izbę rzemieślniczą. W razie przerwania nauki zawodu i podjęcia jej w tym samym lub pokrewnym zawodzie u innego pracodawcy, czas odbytej poprzednio nauki zawodu wlicza się młodocianemu do okresu wymaganego do odbycia przygotowania zawodowego, po sprawdzeniu stopnia opanowania zawodu, pod warunkiem, że przerwa w nauce zawodu nie trwała dłużej niż 12 miesięcy.
W umowie o pracę powinien określony być okres nauki zawodu (od 24 do 36 miesięcy), który kończy się egzaminem czeladniczym. Pracodawca ponosi koszty egzaminu młodocianego w pierwszym wyznaczonym terminie. Finansowanie kosztów egzaminu poprawkowego w kolejnym terminie pozostaje do uznania pracodawcy.
W wyjątkowych przypadkach izba rzemieślnicza, na wniosek ucznia i za zgodą pracodawcy może okres nauki przedłużyć lub skrócić. Przedłużenie nie więcej niż do 12 miesięcy może dotyczyć, jedynie tych młodocianych, którzy dokształcając się w szkole zawodowej nie otrzymali promocji do następnej klasy.W innych uzasadnionych przypadkach izba rzemieślnicza może przedłużyć okres nauki nie więcej niż o 6 miesięcy.
Skrócenie okresu nauki nie więcej niż o 12 miesięcy może dotyczyć jedynie tych młodocianych, którzy nie dokształcają się w zasadniczej szkole zawodowej.
Młodociany pracownik - uczeń zawodu ma prawo do wynagrodzenia za pracę określonego w umowie. Wysokość miesięcznego wynagrodzenia uzależniona jest od roku nauki, wynosi:
- I rok nauki - nie mniej niż 4 %
- II rok nauki - nie mniej niż 5 %
- III rok nauki - nie mniej niż 6 %
przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej w poprzednim kwartale (ogłasza Prezes GUS ).
Stawki wynagrodzeń ustalone są w kwotach minimalnych co oznacza, że pracodawca może ustalić dla młodocianego wyższe wynagrodzenie.
Poza tymi odrębnościami do młodocianego zatrudnionego u rzemieślnika na podstawie umowy w celu przygotowania zawodowego stosuje się te same przepisy co do młodocianych zatrudnionych na podstawie umowy o przygotowanie zawodowe, a więc dotyczące szczególnej ochrony zdrowia pracowników młodocianych, czasu pracy czy prac wzbronionych.
Szczegóły w zakresie sposobu prowadzenie przygotowania zawodowego, a także tryb przeprowadzania egzaminów czeladniczych i mistrzowskich może określić rozporządzenie. Obecnie brak jest takie rozporządzenia, a tylko niektóre kwestie uregulowane są w rozporządzeniu z dnia 28.5.1996 r. w sprawie przygotowania zawodowego młodocianych i ich wynagradzania.
Zobacz również serwis: Praca małoletnich