Zdolność do czynności prawnych to możliwość dokonywania we własnym imieniu czynności prawnych, a wiec możliwość nabywania praw i zaciągania zobowiązań. Kwestie związane ze zdolnością do czynności prawnych reguluje Kodeks cywilny.
Zdolności do czynności prawnych nie należy mylić ze zdolnością prawną. Zdolność prawna to zdolność do bycia podmiotem praw i obowiązków. Przysługuje ona każdej osobie fizycznej od momentu urodzenia (czasem nawet od momentu poczęcia) aż do śmierci – nie można się jej zrzec, nikt nie może jej odebrać ani ograniczyć. Zdolność do czynności prawnych nie jest stopniowalna – albo się ją ma albo się nie jej nie ma.
Stopniowalność zdolności do czynności prawnych
Zdolność do czynności prawnych jest stopniowalna i nie każda osoba fizyczna musi ją mieć. Wyróżniamy następujące rodzaje zdolności do czynności prawnych:
- pełna zdolność do czynności prawnych – mają ją pełnoletnie, nieubezwłasnowolnione osoby fizyczne oraz wszystkie osoby prawne;
- ograniczona zdolność do czynności prawnych – mają ją małoletnie osoby, które ukończyły 13 rok życia, oraz osoby ubezwłasnowolnione częściowo, a także osoby, którym sąd ustanowił doradcę tymczasowego;
Osoba pełnoletnia to osoba, która ukończyła 18 rok życia. Wyjątek stanowi małoletnia kobieta (co najmniej 16 lat), której sąd z ważnych powodów pozwoli zawrzeć małżeństwo - w takim wypadku uzyskuje ona pełną zdolność do czynności prawnych.
Zdolności do czynności prawnych nie mają osoby, które nie ukończyły 13 roku życia, a także osoby całkowicie ubezwłasnowolnione.
Mówiąc więc o osobie małoletniej kluczowy jest jej wiek: jeżeli ukończyła 13 rok życia to ma ograniczoną zdolność do czynności prawnych i przysługują jej w związku z tym określone uprawnienia.
Jakich czynności prawnych może podejmować się osoba niepełnoletnia?
Osoba niepełnoletnia mająca ograniczoną zdolność do czynności prawnych może dokonywać czynności prawnych ale potrzebuje do tego zgody swojego przedstawiciela ustawowego – najczęściej są nim rodzice, jednakże może to być opiekun prawny – tak brzmi zasada. Tak więc za zgodą rodziców osoba niepełnoletnia może być np. posiadaczem konta w banku.
Czynność dokonana bez zgody przedstawiciela jest nieważna.
Są jednak sytuacje, w których osoba niepełnoletnia nie potrzebuje zgody przedstawiciela ustawowego. Osoba niepełnoletnia może bez zgody przedstawiciela:
- zawierać umowy należące do umów powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego (np. może sama robić zakupy do domu, kupić kartę miejską itd.);
- dysponować swoim zarobkiem, chyba że sąd opiekuńczy postanowi inaczej;
- podejmować czynności prawne dotyczące oddanych jej przez przedstawiciela ustawowego przedmiotów majątkowych do swobodnego użytkowania, za wyjątkiem czynności, do dokonania których ustawa przewiduje wymóg uzyskania zgody przedstawiciela.
Co więcej osoba niepełnoletnia posiadająca ograniczoną zdolność do czynności prawnych może bez zgody przedstawiciela ustawowego nawiązać stosunek pracy, a także dokonywać czynności prawnych w ramach tego stosunku.
Opracowano na podstawie:
Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (j.t. Dz.U. z 2017 r. poz. 459 z późn. zm.)