W ostatnich latach zanotowano niebezpieczny wzrost przestępczości u nieletnich, przykładowo w 2002r. udowodniono 63 317 czynów karalnych wśród osób nieletnich. Środki dotyczące zapobieganiu przestępczości wśród osób poniżej 17tego roku życia określone zostały w ustawie o postępowaniu w sprawach nieletnich. Art. 5 tej ustawy wskazuje, że przeciwdziałaniu przestępczości wśród nieletnich ma służyć stosowanie środków wychowawczych oraz poprawczych poprzez umieszczanie nieletnich w zakładach poprawczych. Istnieją jednakże wyjątki, kiedy w stosunku do nieletnich stosuje się karę. Są to wypadki ściśle określone w kodeksie karnym, m.in. dotyczące ciężkiego uszczerbku na zdrowiu.
Środki izolacyjne i nieizolacyjne
Art. 6 ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich wskazuje na to, jakie środki może zastosować sąd wobec nieletnich. Takie środki mogą być stosowane w stosunku do nieletnich o znacznym stopniu demoralizacji lub w stosunku do osób, które dopuściły się czynów karalnych. Wszystkie środki mogą być zmieniane lub uchylane w trakcie postępowania wykonawczego bądź uchylane w postępowaniu odwoławczym. Wobec nieletnich przejawiających cechy demoralizacji sąd rodzinny może:
- udzielić upomnienia,
- zobowiązać nieletniego do określonego postępowania (np. do naprawienia wyrządzonej szkody),
- ustanowić odpowiedni nadzór rodziców lub opiekunów,
- ustanowić nadzór specjalnych organizacji, m.in. organizacji młodzieżowej,
- ustanowić nadzór kuratora,
- skierować do specjalnego ośrodka kuratorskiego lub ośrodka pracy nieletnich o charakterze wychowawczym,
- orzec zakaz prowadzenia pojazdów,
- orzec przepadek rzeczy uzyskanych w drodze popełnienia czynu karalnego,
- orzec umieszczenie w młodzieżowym ośrodku wychowawczym lub rodzinie zastępczej,
- orzec umieszczenie w zakładzie poprawczym,
- zastosować inne środki przewidziane w kodeksie rodzinnym i opiekuńczym oraz środki przyznane wyłącznie sądom rodzinnym.
Zastosowanie przez sąd środków izolacyjnych ma na celu przede wszystkim zmianę środowiska i otoczenia nieletniego, które powinny odpowiednio na niego oddziaływać, np. ze względu na wprowadzoną w ośrodkach dyscyplinę.
Zobacz także: Kiedy nieletni odpowiadają za przestępstwa
Obowiązki rodziców przy zapobieganiu przestępczości nieletnich
Sąd rodzinny może zobowiązać rodziców lub opiekunów do poprawy warunków wychowawczych, bytowych lub zdrowotnych nieletniego, których podstawą jest dobro dziecka. Dodatkowo sąd może nałożyć na rodziców obowiązek współpracy ze szkołą, jeżeli nieletni uzyskuje słabe wyniki w nauce. Rodzice nieletniego mogą zostać upoważnieni do podjęcia współpracy z poradnią psychologiczno – pedagogiczną, poradnią specjalistyczną, zakładem pracy oraz lekarzem lub zakładem leczniczym.
Zobacz także: Nieletni w zakładzie poprawczym