Orzeczenia sądu w sprawach o kontakty
Jeśli rodzice są w stanie porozumieć się w sprawach dotyczących dzieci, nie ma w ogóle potrzeby uzyskiwania orzeczenia sądu w sprawie kontaktów. Nawet w orzeczeniu o rozwodzie sąd może pominąć, na zgodny wniosek stron, orzekanie o kontaktach. W takich sytuacjach, w wyroku pozostaje postanowienie „nie orzeka o kontaktach”. Formalnie wyrok zawiera postanowienie dotyczące kontaktów, ale sąd nie ingeruje w sposób ich wykonywania.
W przypadku, gdy rodzice są na tyle skonfliktowani, że nie mogą dojść do żadnego porozumienia w zakresie kontaktów, wtedy kontakty te mogą zostać uregulowane przez sąd opiekuńczy. O orzeczeniach regulujących kontakty rodzica z dzieckiem można przeczytać tutaj.
Polecamy: Restrukturyzacja firmy poprzez elastyczne formy zatrudnienia. Poradnik Gazety Prawnej 6/2020
Ingerencja sądu może także polegać na ograniczeniu, a nawet całkowitym zakazu kontaktów rodzica z dzieckiem. Podstawą takich orzeczeń jest stwierdzenie przez sąd, że rodzic uprawniony do kontaktu stwarza zagrożenie dla bezpieczeństwa dziecka lub utrzymywanie kontaktów pozostaje sprzeczności z dobrem dziecka. Więcej o ograniczeniu lub zakazie kontaktów można przeczytać tutaj.
Zapewnienie przez sąd wykonywania ustalonych kontaktów
Uzyskanie orzeczenia sądu ustalającego kontakty z dzieckiem to dopiero pierwszy krok do uzyskania faktycznej możliwości realizowania kontaktów z dzieckiem. W przypadku rodziców silnie skonfliktowanych, samo orzeczenie regulujące sposób wykonywania kontaktów, dla rodzica utrudniającego te kontakty nie zawsze jest motywacją do umożliwienia ich wykonywania. W niektórych sytuacjach konieczne jest szczegółowe określenie w orzeczeniu obowiązków rodzica, m.in. do przygotowania dziecka i wydania go drugiemu rodzicowi na kontakt. Czasem niezbędne jest wyznaczenie przez sąd kuratora, który ma sprawować nadzór nad wykonywaniem tych obowiązków przez rodzica, albo też ma dbać aby kontakty przebiegały w sposób prawidłowy.
Przepisy kodeksu rodzinnego i kodeksu postępowania cywilnego przewidują pewne rozwiązania, które mają ułatwiać egzekucję kontaktów.
Sąd orzekający w sprawie kontaktów, poza ustaleniem ich harmonogramu, może także wdrożyć instrumenty zapewniające realizację kontaktów, m.in.:
- zobowiązanie jednego z rodziców do pokrycia kosztów podróży i pobytu dziecka lub także osoby towarzyszącej dziecku, w tym kosztów powrotu do miejsca stałego pobytu - na wypadek niewykonania lub niewłaściwego wykonania drugiego rodzica obowiązków wynikających z orzeczenia o kontaktach
- zobowiązanie rodzica sprawującego bieżącą pieczę nad dzieckiem, do złożenia na rachunek depozytowy Ministra Finansów odpowiedniej kwoty pieniężnej w celu pokrycia wydatków rodzica związanych z wykonywaniem kontaktu - na wypadek niewykonania lub niewłaściwego wykonania drugiego rodzica obowiązków wynikających z orzeczenia o kontaktach
- odebranie od jednego z rodziców przyrzeczenia określonego zachowania
- zagrożenie rodzicowi nakazaniem zapłaty oznaczonej sumy pieniężnej
Odebranie przyrzeczenia określonego zachowania
Odebranie takiego przyrzeczenia ma gwarantować realizację w sposób prawidłowy orzeczonych kontaktów. Rodzic może np. zobowiązać się do realizowania kontaktów bez udziału osób trzecich lub z pominięciem określonych miejsc. Lub też rodzic, który sprawuje pieczę zobowiązuje się do przygotowania posiłków dla dziecka na cały okres kontaktów (np. zgodnych z ustaloną dla dziecka dietą).
Zagrożenie nakazaniem zapłaty
Postanowienie o zagrożeniu nakazaniem zapłaty może zostać przez sąd wydane jednocześnie z orzeczeniem regulującym kontakty, albo jako rozstrzygnięcie osobnej sprawy o zagrożenie. W drugim przypadku podstawą będzie niewykonywanie lub niewłaściwe wykonywanie obowiązków w zakresie kontaktów rodzica z dzieckiem. W pierwszym przypadku, przesłanką jest uzasadniona obawa naruszenia obowiązków wynikających z orzeczenia sądu. Wydanie orzeczenia o zagrożeniu nakazaniem zapłaty jest pierwszym z dwóch etapów postępowania.
W postanowieniu o zagrożeniu nakazaniem zapłaty sąd określi wysokość kwoty, która w drugim etapie miałaby być zasądzana za utrudnianie kontaktów. W przepisach nie ustalono ani dolnej, ani górnej granicy tej kwoty. Wysokość kwoty powinna przede wszystkim odzwierciedlać cel, jakim jest przymuszenie do realizacji orzeczonych kontaktów w sposób prawidłowy, ale też musi uwzględniać sytuację majątkową osoby zobowiązanej.
Jeśli rodzic w dalszym ciągu utrudnia kontakty lub realizuje je w sposób nieprawidłowy, na wniosek rodzica uprawnionego, sąd wszczyna postępowanie w sprawie zasądzenia kwoty określonej w postanowieniu o zagrożeniu zapłatą. W drugim etapie postępowania, sąd zasądza na rzecz rodzica uprawnionego, kwotę stanowiącą iloczyn kwoty oraz ilości naruszeń orzeczenia o kontaktach.
Warto pamiętać, że nawet w sytuacji, gdy zobowiązany rodzic, po nakazaniu mu zapłaty konkretnej kwoty, zacznie respektować orzeczenie o kontaktach, to i tak zasądzona suma za poprzednie naruszenia pozostaje należna.
Zwrot wydatków poniesionych na realizację kontaktu
W sytuacji, gdy rodzic utrudnia lub uniemożliwia wykonywanie kontaktów drugiego rodzica z dzieckiem, sąd może tego pierwszego zobowiązać do zwrotu uzasadnionych wydatków poniesionych w związku z przygotowaniem do kontaktu, który się nie odbył. Przede wszystkich chodzi o zwrot kosztów podróży i pobytu dziecka lub także osoby towarzyszącej dziecku, w tym kosztów powrotu do miejsca stałego pobytu. Rodzic musi jednak wykazać, że koszty takie faktycznie poniósł, a także ich wysokość.
Ważne jest to, że nie będzie można wdrożyć powyższych rozwiązań w sytuacjach, kiedy do kontaktu nie dochodzi z przyczyn leżących po stronie dziecka lub rodzica uprawnionego do kontaktu. Opisane instytucje mają de facto być „motywacją” dla rodzica utrudniającego kontakty do stosowania się do ustalonych w orzeczeniu kontaktów. Celem nie jest samo w sobie zasądzenie konkretnych kwot, ale wyegzekwowanie prawidłowego wykonywania kontaktów.
Wdrożenie opisanych rozwiązań może okazać się uzasadnione, a nawet konieczne w związku z utrudnianiem kontaktów w czasie pandemii COVID-19. Pomimo stanowiska Ministerstwa Sprawiedliwości, zgodnie z którym postanowienia takie obowiązują i powinny być wykonywane niezależnie od wprowadzenia stanu zagrożenia epidemicznego, a następnie stanu epidemii, sytuacja stała się dla wielu rodziców kolejnym argumentem do niewykonywania orzeczeń o kontaktach. O tym jak realizować kontakty w czasach COVID-19 można przeczytać tutaj.
Polecamy serwis: Kontakty z dzieckiem