W wyroku z dnia 5 czerwca 2014 roku Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że art. 99 ust. 1 pkt 1a i 1b oraz ust. 1b, a także art. 170a ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym są niezgodne z art. 70 ust. 2 w związku z art. 31 ust. 3 konstytucji oraz zasadą poprawnej legislacji, wywodzoną z art. 2 konstytucji.
Przepisy dotyczące opłaty za drugi kierunek studiów utracą moc obowiązującą z upływem 30 września 2015 r. Oznacza to, że będą obowiązywały włącznie do roku akademickiego 2014/2015.
Wskazane powyżej regulacje dotyczyły opłat za:
- zajęcia na pierwszym kierunku studiów stacjonarnych, realizowane poza wyznaczonym limitem punktów ECTS,
- kształcenie na drugim kierunku studiów stacjonarnych, z wyjątkiem odnoszącym się do wąskiego grona studentów, którzy uzyskali wysoką średnią ocen lub posiadali osiągnięcia naukowe, artystyczne bądź wysokie wyniki sportowe.
- kształcenie na kolejnych kierunkach studiów stacjonarnych.
Zobacz również: Drugi kierunek studiów – niekonstytucyjność opłaty
Prawo do bezpłatnej nauki
Zgodnie z art. 70 ust. 2 konstytucji, gwarantującym prawo do nauki, nauka w szkołach publicznych jest bezpłatna. Ustawa może jednak dopuścić świadczenie niektórych usług edukacyjnych przez publiczne szkoły wyższe za odpłatnością. Trybunał Konstytucyjny podkreślił, że prawo do kształcenia na poziomie wyższym stanowi współcześnie jedno z najważniejszych praw gwarantowanych jednostce przez państwo, przy czym bezpłatna nauka w uczelniach publicznych jest w świetle ustawy zasadniczej zasadą, a ustanawianie opłat za niektóre usługi edukacyjne – niepodlegającym wykładni rozszerzającej - wyjątkiem. Nieprzekraczalną granicą swobody ustawodawcy w zakresie wprowadzania opłat na podstawie art. 70 ust. 2 konstytucji są studia stacjonarne, które należą do zakresu podstawowej działalności publicznych szkół wyższych, z zastrzeżeniem: usług o charakterze ponadstandardowym lub nadzwyczajnym, świadczeń uzupełniających, z których skorzystanie nie ma wpływu na spełnienie warunków ukończenia studiów lub uzyskane w ich trakcie wyniki oraz sytuacji zawinionych przez studentów. Trybunał uznał w konsekwencji, że świadczenia określone w skarżonych regulacjach nie są niektórymi usługami edukacyjnymi w rozumieniu ustawy zasadniczej.
Zdaniem TK wprowadzenie ograniczenia prawa do bezpłatnej nauki w szkołach wyższych nie znajduje uzasadnienia w standardach konstytucyjnych. Zaskarżone przepisy nie spełniły testu proporcjonalności (przydatności, konieczności i proporcjonalności sensu stricto).
Ograniczenia prawa do nauki
Trybunał Konstytucyjny zastrzegł, że korzystanie z prawa do nauki w uczelniach publicznych na zasadzie nieodpłatności wymaga od jego beneficjentów poważnego podejścia. Oznacza to, że od studentów, którzy decydują się na rozpoczęcie nauki na drugim lub kolejnym kierunku można i należy wymagać rozsądnych decyzji a także poniesienia ich konsekwencji, czyli odpowiedzialnego wywiązywania się ze studenckich obowiązków. W związku z powyższym TK dopuścił wprowadzenie ustawowych rozwiązań, które będą stawiały takim studentom wyższe wymagania. Przy czym brak odpłatności za drugi kierunek studiów nie może stanowić nagrody a uzyskiwane osiągnięcia naukowe.
TK podzielił zarzut naruszenia zasad poprawnej legislacji. W jego opinii ograniczenia konstytucyjnego prawa do (bezpłatnej) nauki są uregulowane s sposób nieprecyzyjny i niejednoznaczny.
Polecamy serwis: Edukacja
Podstawa prawna:
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 5 czerwca 2014 roku o sygnaturze K 35/11.
Ustawa z dnia 27 lipca 2005 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym (Dz.U. 2005 nr 164 poz. 1365).
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. 1997 nr 78 poz. 483).