Wielkie zmiany w lekcjach religii w szkołach – już od 1 września 2024 r., a kolejne najprawdopodobniej od 1 września 2025 r.

• Dotychczas – uczestnictwo w lekcjach religii dobrowolne, ale oceniane i wliczane do średniej
• Od 1 września 2024 r. ocena z religii nadal na świadectwie, ale niewliczana do średniej
• Od 1 września 2024 r. większe możliwości w zakresie organizacji lekcji religii w grupach międzyoddziałowych i międzyklasowych
• Ile godzin religii od 1 września 2024 r.?

Dotychczas – uczestnictwo w lekcjach religii dobrowolne, ale oceniane i wliczane do średniej

Zgodnie z art. 12 ustawy z dnia 7.09.1991 r. o systemie oświaty – nauka religii w publicznych przedszkolach i szkołach podstawowych, organizowana jest na życzenie rodziców, a w publicznych szkołach ponadpodstawowych – na życzenie rodziców lub samych uczniów, jeżeli osiągnęli już pełnoletność. Uczniowie pełnoletni, mają bowiem prawo do samodzielnego decydowania o pobieraniu nauki religii. Wola rodziców, w zakresie uczestnictwa przez dziecko w lekcjach religii, wyrażana jest w formie pisemnego oświadczenia, które raz złożone – nie musi być ponawiane w kolejnych latach edukacji, jeżeli rodzice zdecydują się na kontynuowanie przez dziecko nauki religii. Jeżeli rodzice zmienią zdanie co do uczestnictwa przez dziecko w lekcjach religii – oświadczenie to może zostać zmienione (nawet w trakcie trwania roku szkolnego). 

Alternatywą dla uczestnictwa w lekcjach religii jest zapisanie się ucznia na lekcje etyki, które na życzenie rodziców (lub odpowiednio – pełnoletnich uczniów) – ma obowiązek zorganizować publiczna szkoła podstawowa, jak i ponadpodstawowa. Lekcje etyki nie są natomiast organizowane w przedszkolach. 

Uczęszczanie na żadną z powyższych lekcji (czy to lekcję religii, czy etyki), nie jest oczywiście obowiązkowe – o ile będzie to zgodne ze złożonym w tym przedmiocie oświadczeniem rodziców (lub odpowiednio – pełnoletniego ucznia). W trakcie trwania lekcji religii (lub odpowiednio – etyki) – szkoła zobowiązana jest ponadto zapewnić opiekę lub zajęcia wychowawcze uczniom, którzy w niej nie uczestniczą.

Warto również mieć świadomość, że uczestniczenie lub nieuczestniczenie w przedszkolnej albo szkolnej nauce religii lub etyki – nie może być powodem jakiejkolwiek dyskryminacji dziecka lub ucznia.

Szczegółowe warunki i sposób organizowania przez szkoły nauki religii ustalane są w drodze porozumienia ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania z władzami Kościoła katolickiego, Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego oraz innych kościołów i związków wyznaniowych i określane w drodze rozporządzenia. Jest nim Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14.04.1992 r. w sprawie warunków i sposobu organizowania nauki religii w publicznych przedszkolach i szkołach.

Zgodnie z par 9 ww. Rozporządzenia – ocena z religii lub etyki (która wystawiana jest według skali ocen przyjętej w danej klasie) umieszczana jest na świadectwie szkolnym, bezpośrednio po ocenie z zachowania. W celu wyeliminowania ewentualnych przejawów nietolerancji, na świadectwie nie zamieszcza się jedynie informacji, z której wynikałoby, na zajęcia z jakiej religii (bądź etyki) uczeń uczęszczał. Pomimo umieszczenia oceny na świadectwie – nie ma ona wpływu na promowanie ucznia do następnej klasy. Dotychczas, była ona jednak zliczana do średniej ocen, która decyduje o tym czy uczeń otrzyma świadectwo z wyróżnienie. 

Od 1 września 2024 r. ocena z religii nadal na świadectwie, ale niewliczana do średniej

Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Edukacji z dnia 22.03.2024 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy w szkołach publicznych – od 1 września 2024 r., ocena z religii (lub odpowiednio – etyki) nie będzie wliczana do średniej ocen, która ma wpływ na to czy uczeń uzyska, bądź nie, świadectwo z wyróżnieniem. Pozostałe zasady oceniania końcoworocznego z lekcji religii (lub odpowiednio – etyki) pozostaną jednak bez zmian, tj.:

• uczeń będzie otrzymywał ocenę końcową według skali ocen przyjętej w danej klasie,

• ocena ta będzie wpisywana na świadectwie szkolnym, bezpośrednio po ocenie z zachowania,

• przy ocenie nie będzie zamieszczana informacja, z której wynikałoby na zajęcia z jakiej religii (bądź etyki) uczeń uczęszczał oraz

• ocena nie będzie miała wpływu na promowanie ucznia do następnej klasy.

Od 1 września 2024 r. większe możliwości w zakresie organizacji lekcji religii w grupach międzyoddziałowych i międzyklasowych

Od 1 września 2024 r. zmianie ulegną również zasady organizacji lekcji religii (lub odpowiednio – etyki). Dotychczas – przedszkola i szkoły zobowiązane były do zorganizowania lekcji religii dla uczniów danej klasy lub oddziału przedszkolnego, jeżeli zgłosiło się na nie co najmniej siedmiu uczniów. Dla mniejszych grup natomiast – lekcje mogły być organizowane w grupach międzyoddziałowych (w przedszkolu lub szkole) lub w grupach międzyklasowych (w szkole). Jeżeli natomiast w całej szkole – na lekcję religii danego wyznania zgłosiło się mniej niż siedmiu uczniów – nauka religii mogła zostać zorganizowana w grupie międzyszkolnej lub w pozaszkolnym (albo pozaprzedszkolnym) punkcie katechetycznym.

Od nowego roku szkolnego – zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Edukacji z dnia 26.07.2024 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie warunków i sposobu organizowania nauki religii w publicznych przedszkolach i szkołach – w grupach międzyoddziałowych (w przedszkolach i szkołach) lub w grupach międzyklasowych (w szkołach) lekcje religii będą mogły być organizowane również, jeżeli zgłosi się na nie więcej niż siedmiu uczniów w danym oddziale przedszkolnym lub w danej klasie. Wprowadzono jednak pewne ograniczenia:

• co do sposobu łączenia grup – tj. w przypadku grup międzyklasowych, w jedną grupę będą mogli zostać połączeni uczniowie odpowiednio klas I-III, klas IV-VI albo klas VII-VIII. Oznacza to, że uczeń VIII klasy, nie będzie mógł uczęszczać na lekcję religii z uczniem I klasy, ale uczeń VIII klasy z uczniem VII klasy już tak; oraz

• co do liczebności takiej grupy – w międzyoddziałowej grupie przedszkolnej liczba dzieci nie będzie mogła przekroczyć 25, w międzyoddziałowej lub międzyklasowej grupie szkolnej natomiast – 28, z wyłączeniem klas I-III szkoły podstawowej, w przypadku których maksymalna liczba uczniów również będzie wynosiła 25. 

Ile godzin religii od 1 września 2024 r.?

W ubiegłym roku szkolnym – nauka religii w przedszkolach i szkołach publicznych wszystkich typów, odbywała się w wymiarze dwóch zajęć przedszkolnych lub dwóch godzin lekcyjnych tygodniowo. Tygodniowy wymiar godzin lekcji etyki – miał natomiast prawo ustalić dyrektor szkoły. Tak też – tj. zarówno w zakresie ilości godzin lekcji religii, jak i lekcji etyki – pozostanie w roku szkolnym 2024/2025. 

Na zmiany w powyższym zakresie – zgodnie z zapowiedzią Minister Edukacji Barbary Nowackiej – jest szansa dopiero od 1 września 2025 r. Szefowa resortu poinformowała, że zleciła prace nad przygotowaniem rozporządzenia, które wprowadzi jedną godzinę lekcji religii w szkołach począwszy od roku szkolnego 2025/2026. 

Podkreślając, że słyszy głosy tych, którzy chcą obecności religii w szkole, argumentowała na antenie TVN24 – "Naprawdę, jedna godzina religii jest tym, co szkoła może dawać, natomiast jeżeli ktoś ma większe potrzeby, to naprawdę Kościoły mają przez tysiąc lat wyrobione możliwości integrowania, mają zasoby, mają potencjał i nie rozumiem ich strachu, naprawdę nie rozumiem strachu części Episkopatu, że im wierni odpłyną, jak będą mieli jedną godzinę religii w szkołach".

Warto również zaznaczyć, że zgodnie z par. 8 ust. 1 Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14.04.1992 r. w sprawie warunków i sposobu organizowania nauki religii w publicznych przedszkolach i szkołach – wymiar lekcji religii może być zmniejszony jedynie za zgodą biskupa diecezjalnego Kościoła Katolickiego albo władz zwierzchnich pozostałych kościołów i innych związków wyznaniowych.

Obok zmniejszenia liczby godzin lekcji religii, ze strony resortu, padły również zapowiedzi jakoby lekcje te, miały odbywać się wyłącznie na pierwszej lub ostatniej godzinie lekcyjnej.

Na chwilę obecną, nie został jeszcze opublikowany projekt rozporządzenia, które wprowadzałoby powyższe zmiany. 

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 7.09.1991 r. o systemie oświaty (t.j. Dz.U. z 2024 r., poz. 750)

• Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14.04.1992 r. w sprawie warunków i sposobu organizowania nauki religii w publicznych przedszkolach i szkołach (t.j. Dz.U. z  2020 r., poz. 983)

• Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 22.02.2019 r. w sprawie oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy w szkołach publicznych (t.j. Dz.U. z 2023 r., poz. 2572)

• Rozporządzenie Ministra Edukacji z dnia 22.03.2024 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy w szkołach publicznych (Dz.U. z 2024 r., poz. 438)

• Rozporządzenie Ministra Edukacji z dnia 26.07.2024 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków i sposobu organizowania nauki religii w publicznych przedszkolach i szkołach (Dz.U. z  2024 r., poz. 1158)