Zarówno Konwencja o prawach dziecka z 1989 r., jak i Europejska konwencja o wykonywaniu praw dzieci sporządzona w Strasburgu w 1996 r. stanowią, że dziecko ma prawo do wyrażania swoich poglądów we wszystkich sprawach dotyczących dziecka, stosownie do wieku oraz dojrzałości dziecka.
Normy prawa międzynarodowego
Konwencja każe zapewnić dziecku przede wszystkim możliwość wypowiadania się w każdym postępowaniu sądowym i administracyjnym dotyczącym dziecka bezpośrednio lub za pośrednictwem przedstawiciela bądź odpowiedniego organu. Podobne postanowienia przewiduje Europejska konwencja o wykonywaniu praw dzieci, która stanowi, że organ sądowy przed podjęciem decyzji powinien rozważyć czy dziecko posiada wystarczające informacje, aby podjąć decyzję zgodną z dobrem dziecka oraz przykładać należytą wagę do stanowiska wyrażonego przez dziecko.
Zobacz również: Czy dobro dziecka ma wpływ na orzeczenie rozwodu?
Ustawodawstwo krajowe
Wysłuchanie małoletniego może być bezpośrednie i osobiste przed sądem, jak również pośrednie za pośrednictwem, np. kuratora sądowego, specjalistów z Rodzinnego Ośrodka Diagnostyczno-Konsultacyjnego albo mediatora.
W procesie w sprawach dotyczących osoby małoletniego, a w postępowaniu opiekuńczym w sprawach dotyczących osoby i majątku dziecka, sąd wysłucha je, jeżeli jego rozwój umysłowy, stan zdrowia i stopień dojrzałości na to pozwala. Wysłuchanie odbywa się poza salą posiedzeń sądowych. Sąd stosownie do okoliczności, rozwoju umysłowego, stanu zdrowia i stopnia dojrzałości dziecka uwzględni jego zdanie i rozsądne życzenia.
Uzyskanie stanowiska dziecka jest konieczne, gdy właściwy organ ma wydać decyzję dotyczącą podstawowych interesów dziecka, jeżeli stopień dojrzałości dziecka pozwala na zrozumienie problemu oraz jeżeli nie będzie to ze szkodą dla jego dobra.
Kierując się celowością, przy uwzględnieniu stopnia dojrzałości małoletniego oraz charakteru sprawy opiekuńczej, właściwy sąd powinien zapoznać się ze stanowiskiem tego małoletniego, mając na względzie jego dobro. Sąd przy orzekaniu w sprawach małoletnich obowiązany jest kierować się dobrem dziecka. Do niego należy też ocena, za jakim rozstrzygnięciem to dobro przemawia. Może się okazać, że to, czego chce dziecko, nie jest zgodne z jego dobrem i jego zdania nie można uwzględnić.
Małoletni, którzy nie ukończyli lat trzynastu, a zstępni stron, którzy nie ukończyli lat siedemnastu, nie mogą być przesłuchiwani w charakterze świadków.
Zobacz również serwis: Władza rodzicielska