Zasady wypłacania zasiłku rodzinnego a także przysługujących dodatków do niego określa ustawa z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz.U. z 2013 r. poz. 1456 ze zm.). Zgodnie z jej postanowieniami osobie sprawującej faktyczną opiekę nad dzieckiem (tj. matce, ojcu, opiekunowi faktycznemu dziecka, jeżeli wystąpiła z wnioskiem do sądu rodzinnego o przysposobienie dziecka, opiekunowi prawnemu dziecka, jeżeli dziecko pozostaje pod jego faktyczną opieką), uprawnionej do pobierania zasiłku rodzinnego przysługuje także prawo do dodatku z tytułu opieki nad dzieckiem w okresie korzystania z urlopu wychowawczego. Dodatek jest przyznawany w wysokości 400 zł miesięcznie, jednak nie dłużej niż przez okres:
- 24 miesięcy kalendarzowych;
- 36 miesięcy kalendarzowych - jeżeli sprawowana jest opieka nad więcej niż jednym dzieckiem urodzonym podczas jednego porodu;
- 72 miesięcy kalendarzowych, jeżeli sprawowana jest opieka nad dzieckiem legitymującym się orzeczeniem o niepełnosprawności albo o znacznym stopniu niepełnosprawności.
Warto podkreślić, że jeśli obydwoje rodzice korzystają jednocześnie z urlopu wychowawczego, to dodatek przysługuje tylko jednemu z nich.
Drugi dodatek z tytułu opieki nad dzieckiem w okresie korzystania z urlopu wychowawczego dla bliźniąt
Zgodnie ze stanowiskiem sądów, m.in. wyrok NSA z dnia 26 czerwca 2014 r., sygn. akt I OPS 15/13 dodatek z tytułu urodzenia dziecka przysługuje na każde dziecko. Oznacza to, że w przypadku dzieci urodzonych w trakcie jednego porodu (np. bliźniąt) dodatek przysługuje w wysokości 400 zł na każde z dzieci, czyli w sumie 800 zł miesięcznie.
NSA podjął powyższą uchwałę w składzie siedmiu sędziów, w odpowiedzi na wniosek prokuratora generalnego. Problem powstał na gruncie przepisów ww. ustawy. Zgodnie z art. 10 ust. 2 dodatek z tytułu opieki nad dzieckiem w okresie korzystania z urlopu wychowawczego przysługuje w wysokości 400 zł miesięcznie. Ustawodawca nie zdecydował się na wprowadzenie bardziej precyzyjnych regulacji, wyjaśniających, czy dodatek przyznaje się niezależnie od liczby potomków urodzonych w trakcie jednego porodu, czy na każde dziecko odrębnie.
Zobacz: Rodzice bliźniąt oraz wieloraczków
Dodatek do zasiłku rodzinnego a liczba dzieci
Taka redakcja prowadziła niejednokrotnie do sprzecznych interpretacji dokonywanych przez sądy administracyjne. Zdaniem WSA w Krakowie wysokość dodatku jest niezależna od liczby urodzonych dzieci. Liczba potomków wpływa jedynie na wydłużenie maksymalnego okresu jego wypłacania (z 24 miesięcy przy jednym dziecku do 36 miesięcy przy wieloraczkach) – wyrok WSA w Krakowie z dnia 18 października 2012 r., o sygnaturze akt III SA/Kr 1495/11.
Piecza zastępcza jako forma pomocy rodzinie
Możliwość kumulacji dodatków
Sędziowie WSA w Poznaniu oraz WSA w Warszawie uznali natomiast odmiennie. Ich zdaniem przyznanie jednego świadczenia na wszystkie dzieci, w sytuacji gdy na każde z nich przysługuje zasiłek, nie spełniałoby funkcji zaopatrzeniowej, umożliwiającej zaspokojenie potrzeb potomków. Nie ulega więc wątpliwości, że świadczenia mogą być kumulowane – wyrok WSA w Poznaniu z dnia 24 stycznia 2008 r., o sygn. akt IV SA/Po 848/07 oraz wyrok WSA w Warszawie z dnia 15 maja 2013 r., o sygn. akt VIII SA/Wa 137/13. Dlatego zasadnym jest przyznanie dodatku, w ustawowo określonej wysokości, na każde dziecko.
Dwa dodatki na bliźnięta
Sędziowie NSA uznali podobnie. Zdaniem prof. Romana Hauser – przewodniczącego rozprawy - z art. 10 ust. 1 ustawy, który określa czas pobierania dodatku, nie można wyprowadzić wniosku, że ogranicza on prawo tylko do jednego dodatku. Nie można bowiem wybrać jednego dziecka uprawnionego do dodatku. Gdyby ustawodawcy zależało na zastrzeżeniu pojedynczego dodatku z tytułu opieki nad dzieckiem w okresie korzystania z urlopu wychowawczego, wówczas uczyniłby to na podobnej zasadzie, jak ma to miejsce w przypadku dodatku z tytułu samotnego wychowywania dziecka. W art. 11a ww. ustawy zastrzeżono, że dodatek przysługuje w wysokości 170,00 zł miesięcznie na dziecko, nie więcej jednak niż 340,00 zł na wszystkie dzieci. Przewodniczący podsumował, że skoro osoba uprawniona korzysta z urlopu wychowawczego, w trakcie którego sprawuje faktyczną opiekę nad każdym dzieckiem i na każde z nich ma przyznany zasiłek, to dotyczy to też dodatku.
Na gruncie powyższej uchwały dodatek z tytułu opieki nad dzieckiem w okresie korzystania z urlopu wychowawczego przysługuje w wysokości 400 zł miesięcznie na każde z bliźniąt.
Uchwała NSA jest wiążąca dla wszystkich wojewódzkich sądów administracyjnych. Otwiera tym samym przed rodzicami bliźniąt (oraz wieloraczków) możliwość walki o dodatki.
Brak prawa do dodatku
Dodatek z tytułu opieki nad dzieckiem w okresie korzystania z urlopu wychowawczego nie przysługuje, jeżeli osoba ubiegająca się o dodatek:
- bezpośrednio przed uzyskaniem prawa do urlopu wychowawczego pozostawała w stosunku pracy przez okres krótszy niż 6 miesięcy;
- podjęła lub kontynuuje zatrudnienie lub inną pracę zarobkową, która uniemożliwia sprawowanie osobistej opieki nad dzieckiem w okresie korzystania z urlopu wychowawczego;
- w okresie urlopu wychowawczego korzysta z zasiłku macierzyńskiego;
także gdy: - dziecko zostało umieszczone w placówce zapewniającej całodobową opiekę, w tym w specjalnym ośrodku szkolno-wychowawczym i korzysta w niej z całodobowej opieki przez więcej niż 5 dni w tygodniu, z wyjątkiem dziecka przebywającego w zakładzie opieki zdrowotnej;
- w innych przypadkach zaprzestania sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem.
Podstawa prawna:
Ustawa z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz.U. z 2013 r. poz. 1456 ze zm.).
Uchwała Naczelnego Sądu Administracyjnego z 26 czerwca 2014 r., sygn. akt I OPS 15/13.
Wyrok WSA w Krakowie z dnia 18 października 2012 r., o sygnaturze akt III SA/Kr 1495/11.
Wyrok WSA w Poznaniu z dnia 24 stycznia 2008 r., o sygn. akt IV SA/Po 848/07.
Wyrok WSA w Warszawie z dnia 15 maja 2013 r., o sygn. akt VIII SA/Wa 137/13.