Czy autyzm zalicza się do niepełnosprawności? Co daje orzeczenie? Jakie formy wsparcia można uzyskać w 2025 r.? Oto najważniejsze informacje i przykładowe formy wsparcia.
- Czy dziecko chore na autyzm może dostać orzeczenie o niepełnosprawności?
- Świadczenie pielęgnacyjne dla dziecka z autyzmem w 2025 r.
- Inne świadczenia na dziecko z autyzmem
- Turnus rehabilitacyjny dla dziecka z autyzmem w 2025 r.
- Zajęcia w szkole dla dziecka z autyzmem
- Podsumowanie
Czy dziecko chore na autyzm może dostać orzeczenie o niepełnosprawności?
Autyzm często jest zaliczany do niepełnosprawności ukrytych, czyli takich, których nie widać na pierwszy rzut oka. Samo stwierdzenie takiego schorzenia często nie wystarczy jednak, aby rodzic i jego opiekun mogli korzystać z niektórych świadczeń i przywilejów. Niezbędne jest uzyskanie orzeczenia o niepełnosprawności, które wydaje powiatowy lub miejski zespół do spraw orzekania o niepełnosprawności.
Zgodnie z przepisami, osoby, które nie ukończyły 16 roku życia zaliczane są do osób niepełnosprawnych, jeżeli mają naruszoną sprawność fizyczną lub psychiczną o przewidywanym okresie trwania powyżej 12 miesięcy, z powodu wady wrodzonej, długotrwałej choroby lub uszkodzenia organizmu, powodującą konieczność zapewnienia im całkowitej opieki lub pomocy w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych w sposób przewyższający wsparcie potrzebne osobie w danym wieku.
Przy ocenie niepełnosprawności dziecka brane są pod uwagę rodzaj i przebieg procesu chorobowego oraz jego wpływ na stan czynnościowy organizmu, sprawność fizyczną i psychiczną dziecka oraz stopień jego przystosowania do skutków choroby lub naruszenia sprawności organizmu oraz możliwość poprawy stanu funkcjonowania pod wpływem leczenia i rehabilitacji.
W orzeczeniu dziecka z autyzmem znajdą się m.in. wskazania i symbole przyczyn niepełnosprawności. Orzeczenie może zawierać nie więcej niż trzy takie symbole. Autyzm zaliczany jest do całościowych zaburzeń rozwojowych (kod 12-C w orzeczeniu).
Świadczenie pielęgnacyjne dla dziecka z autyzmem w 2025 r.
W 2025 r. gminy wpłacają świadczenie pielęgnacyjne w kwocie 3287 zł miesięcznie. Rodzice dziecka autystycznego mogą ubiegać się o takie wsparcie, jednak trzeba spełnić określone kryteria.
W przypadku dziecka do 16. roku życia orzeczenie powinno wskazywać na konieczność stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji (informacja w punktach 7 i 8 o treści: „wymaga”).
Przykładowo, w wyroku z 29 sierpnia 2024 r. Sąd Rejonowy dla Warszawy Pragi-Południe podkreślił odmienny charakter punktu 7 i 8 w orzeczeniu o niepełnosprawności. „Zgodnie z art. 6b ust. 3 pkt 7 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnieniu osób niepełnosprawnych, Dz. U. Nr 123, poz. 776 z późn. zm. (zwanej dalej "ustawą") w orzeczeniu powiatowego zespołu, poza ustaleniem niepełnosprawności lub stopnia niepełnosprawności, powinny być zawarte wskazania dotyczące w szczególności konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji. Przesłanek tych nie można utożsamiać, ani uważać za nierozerwalnie związane z drugą ze wzmiankowanych przesłanek, tj. z konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji. Są to, zatem odrębne przesłanki. Stwierdzenie potrzeby współudziału w procesie leczenia lub edukacji dziecka nie implikuje, zatem w sposób automatyczny tego, że dana osoba ma zniesioną (lub znacznie ograniczoną) możliwość samodzielnej egzystencji. Przesłanki te odnoszą się do osobnych sfer życia i aktywności dziecka. Jedna z nich dotyczy procesu jego leczenia, rehabilitacji oraz edukacji (art. 6b ust. 3 pkt 8 ustawy), gdy następna z nich odnosi się do podstawowych czynności ze sfery jego egzystencji (art. 6b ust. 3 pkt 7 ustawy)” – uznał sąd (sygn.. VI U 377/23).
W praktyce uzyskanie wymaganego punktu 7 orzeczenia może wiązać się z trudnościami. Wynika to m.in. z niejednolitego orzecznictwa w tym zakresie. Warto pamiętać, iż od orzeczenia powiatowego zespołu służy odwołanie do zespołu wojewódzkiego, a później do sądu.
Inne świadczenia na dziecko z autyzmem
Podobny wymóg w zakresie orzeczenia dotyczy wyższej kwoty dofinansowania do pobytu w żłobku (maksymalnie 1900 zł) i świadczenia aktywni rodzice w pracy (1900 zł). Podwyższone świadczenia przysługują, jeśli dziecko legitymuje się orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji. Świadczenia z programu „Aktywny rodzic” wypłaca Zakład Ubezpieczeń Społecznych.
Ośrodki pomocy społecznej z kolei wypłacają dodatki do zasiłku rodzinnego z tytułu kształcenia i rehabilitacji dziecka (90 lub 110 zł w zależności od wieku). Tutaj jednak wymogiem jest uzyskanie samego zasiłku, co wiąże się ze spełnianiem kryterium dochodowego.
Ważną formą wsparcia niepełnosprawnych dzieci jest też zasiłek pielęgnacyjny. Aktualnie wynosi on 215,84 zł miesięcznie. Wnioski przyjmują gminy.
Turnus rehabilitacyjny dla dziecka z autyzmem w 2025 r.
Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON) dofinansowuje pobyt osób niepełnosprawnych (czasami też ich opiekunów) na turnusach rehabilitacyjnych. W przypadku dzieci warunkiem jest posiadanie orzeczenia o niepełnosprawności i co do zasady spełnianie kryteriów dochodowych. Progi dochodowe są uzależnione od wysokości przeciętnego wynagrodzenia. Od 1 marca do końca maja 2025 r. kryterium dochodowe na osobę w rodzinie wynosi 4 238,60 zł. Jeżeli taki próg dochodowy zostanie przekroczony, to zmniejszy się odpowiednio wysokość dofinansowania. Aktualnie na dziecko z orzeczeniem o niepełnosprawności (czyli do 16. roku życia) dofinansowanie do uczestnictwa w turnusie rehabilitacyjnym wynosi 2 543,00 zł. W wyjątkowych sytuacjach kwota ta może być wyższa. Niezbędne do uzyskania dopłaty dokumenty składa się w powiatowym centrum pomocy rodzinie (PCPR). Po uzyskaniu decyzji o dofinansowaniu turnusu, uczestnik wybiera organizatora ze względu na rodzaj niepełnosprawności. Baza takich ośrodków i organizatorów znajduje się na stronie https://empatia.mpips.gov.pl/. Turnus najczęściej trwa dwa tygodnie i umożliwia m.in. naukę aktywności społecznej i samodzielności.
Zajęcia w szkole dla dziecka z autyzmem
Uczeń autystyczny może zostać objęty kształceniem specjalnym na podstawie orzeczenia, wydanego przez poradnię psychologiczno-pedagogiczną. Jest to inny rodzaj orzeczenia niż orzeczenie o niepełnosprawności wydane przez PZON.
Realizacja zaleceń zawartych w orzeczeniu o potrzebie kształcenia specjalnego jest zadaniem szkoły lub przedszkola, do którego uczęszcza uczeń. To w jaki sposób i w jakim zakresie program nauczania zostanie dostosowany do potrzeb takiego ucznia, określa indywidualny program edukacyjno-terapeutyczny (IPET). Placówka może przykładowo zapewnić dodatkowe zajęcia np. rozwijające umiejętności społeczne.
W przedszkolach specjalnych, przedszkolach ogólnodostępnych z oddziałami specjalnymi oraz w klasach I–IV szkół podstawowych specjalnych i szkół podstawowych ogólnodostępnych z oddziałami specjalnymi zatrudnia się dodatkowo pomoc nauczyciela (czyli tzw. nauczyciela wspomagającego) m.in. dla uczniów z autyzmem, w tym z zespołem Aspergera.
Podsumowanie
Najczęściej sama diagnoza jest dopiero początkiem starań rodziców o formalne potwierdzenia praw dziecka autystycznego. Są to kwestie wymagające ogromnych starań, a formy pomocy uzależnione są od konkretnej sytuacji. Z tego powodu artykuł zawiera tylko najważniejsze informacje i przykłady.
Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (j. t. Dz. U. z 2024 r., poz. 44; ost. zm. Dz. U. z 2024 r., poz. 1961);
Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (j. t. Dz. U. z 2024 r., poz. 737; ost. zm. Dz. U. z 2025 r., poz. 1933);
Ustawa z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (j. t. Dz. U. z 2024 r., poz. 323; ost. zm. Dz. U. z 2024 r., poz. 1615);
Ustawa z dnia 15 maja 2024 r. o wspieraniu rodziców w aktywności zawodowej oraz w wychowaniu dziecka - „Aktywny rodzic” (Dz. U. z 2024 r., poz. 858);
Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 15 lipca 2003 r. w sprawie orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności (j. t. Dz. U. z 2021 r., poz. 857);
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 9 sierpnia 2017 r. w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych, niedostosowanych społecznie i zagrożonych niedostosowaniem społecznym (j. t. Dz. U. z 2020 r., poz. 1309).