Katalog świadczeń wspomagających wychowanie dzieci w ostatnich latach znacząco się powiększył. Niektóre ze świadczeń są przyznawane bez spełnienia kryterium dochodowego, a przy innych wysokość zależy od dochodu rodziny. Jednym ze świadczeń przysługujących wszystkim rodzicom na drugie i kolejne dziecko jest rodzinny kapitał opiekuńczy (RKO).
- Komu przysługuje rodzinny kapitał opiekuńczy (RKO)?
- Czy rodzinny kapitał opiekuńczy (RKO) przysługuje na każde dziecko?
- W jakiej wysokości przysługuje RKO?
- Jak uzyskać rodzinny kapitał opiekuńczy (RKO)?
Komu przysługuje rodzinny kapitał opiekuńczy (RKO)?
Rodzinny kapitał opiekuńczy przysługuje nie tylko obywatelom polskim, ale i cudzoziemcom, którzy spełniają warunki określone w art. 2 ust. 1 pkt 2 ustawy z 17 listopada 2021 r. o rodzinnym kapitale opiekuńczym (j.t. Dz.U. z 2023 r. poz. 883 ze zm.). Prawo do kapitału przysługuje tym osobom, jeżeli zamieszkują na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przez okres, w jakim mają otrzymywać kapitał, chyba że przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego lub dwustronne umowy międzynarodowe o zabezpieczeniu społecznym stanowią inaczej. Celem kapitału jest częściowe pokrycie wydatków związanych z wychowywaniem dziecka, w tym z opieką nad nim i zaspokojeniem jego potrzeb życiowych. Świadczenie to mogą otrzymać matka albo ojciec, przez których rozumie się także osobę, która przyjęła dziecko na wychowanie i wystąpiła do sądu opiekuńczego z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie jego przysposobienia.
Czy rodzinny kapitał opiekuńczy (RKO) przysługuje na każde dziecko?
Świadczenie przysługuje tylko na drugie i każde kolejne dziecko w rodzinie, jeżeli dziecko to wspólnie zamieszkuje i pozostaje na utrzymaniu matki lub ojca. Nie można więc otrzymać świadczenia na pierwsze dziecko w rodzinie. Co istotne, rodzice nie stracą prawa do kapitału w przypadku śmierci pierwszego dziecka, o ile nie nastąpiła ona przed urodzeniem się dziecka albo przyjęciem go na wychowanie.
Dziecko w rozumieniu przepisów o RKO to dziecko własne, dziecko małżonka, dziecko drugiego rodzica, z którym rodzic wychowuje wspólne dziecko, oraz dziecko przyjęte na wychowanie, w stosunku do którego osoba, która przyjęła je na wychowanie, wystąpiła do sądu opiekuńczego z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie jego przysposobienia.
Pierwsze dziecko w rozumieniu przepisów o RKO to najstarsze dziecko w rodzinie bez względu na jego wiek; w przypadku dzieci urodzonych tego samego dnia, miesiąca i roku, będących najstarszymi dziećmi w rodzinie, pierwsze dziecko oznacza jedno z tych dzieci wskazane przez matkę albo ojca.
Kapitał nie jest przyznawany rodzicom od razu po urodzeniu dziecka, ale przysługuje dopiero od pierwszego dnia miesiąca, w którym dziecko ukończyło 12 miesiąc życia, do ostatniego dnia miesiąca poprzedzającego miesiąc, w którym dziecko ukończy 36 miesiąc życia. W przypadku dzieci przyjętych na wychowanie, kapitał przysługuje od pierwszego dnia 12 miesiąca liczonego od dnia, w którym osoba ta przyjęła dziecko na wychowanie i wystąpiła do sądu opiekuńczego z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie przysposobienia dziecka, do ostatniego dnia miesiąca przypadającego przed 36 miesiącem liczonym od dnia, w którym osoba ta przyjęła dziecko na wychowanie i wystąpiła do sądu opiekuńczego z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie jego przysposobienia, jednak nie dłużej niż do miesiąca ukończenia przez dziecko 7 roku życia albo 10 roku życia, jeżeli wobec dziecka podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego.
W jakiej wysokości przysługuje RKO?
Kapitał przysługuje w wysokości 500 zł albo 1000 zł miesięcznie na dziecko w rodzinie, z tym że łączna wysokość wypłaconego kapitału nie może być wyższa niż 12.000 zł na dziecko. To matka lub ojciec, którym przyznano RKO decydują o tym, czy wolą otrzymywać świadczenie w wysokości 1000 zł przez 12 miesięcy, czy w wysokości 500 zł przez 24 miesiące. W trakcie pobierania świadczenia mogą raz zmienić decyzję w tej sprawie. Co istotne, w przypadku dziecka przyjętego na wychowanie, kapitał przysługuje w takiej kwocie niezależnie od kwoty kapitału pobranej uprzednio na to dziecko przez inną osobę.
Jeżeli rodzice sprawują nad dzieckiem opiekę naprzemienną (zgodnie z orzeczeniem sądu), kwotę kapitału ustala się każdemu nich w wysokości połowy przysługującej kwoty kapitału.
Jak uzyskać rodzinny kapitał opiekuńczy (RKO)?
Aby prawo do RKO zostało przyznane, należy złożyć wniosek. Składa się go do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych na formularzu RKO-R (rodzice dziecka) albo RKO-O (osoba, która wystąpiła do sądu z wnioskiem o przysposobienie dziecka). Termin złożenia wniosku został określony przez ustawodawcę w dość skomplikowany sposób: między pierwszym dniem trzeciego miesiąca poprzedzającego miesiąc ukończenia przez dziecko 12 miesiąca życia a ostatnim dniem pierwszego miesiąca przypadającego po miesiącu ukończenia przez dziecko 12 miesiąca życia. Mówiąc prościej, wniosek ten należy składać o pierwszego dnia miesiąca, w którym dziecko kończy 9 miesiąc życia, do ostatniego dnia miesiąca, w którym dziecko kończy 13 miesiąc życia. W przypadku wniosków na dziecko przyjęte na wychowanie, termin jest obliczany od dnia, w którym osoba ta przyjęła dziecko na wychowanie. W przypadku złożenia wniosku po upływie okresu, o którym mowa w ust. 1, kapitał przysługuje od miesiąca złożenia wniosku.
Jeżeli wniosek zostanie złożony po upływie wskazanego okresu, łączna wysokość kapitału będzie podlegała obniżeniu o kwotę 500 zł za każdy miniony miesiąc.
ustawa z 17 listopada 2021 r. o rodzinnym kapitale opiekuńczym (j.t. Dz.U. z 2023 r. poz. 883 ze zm.)