Zarówno dobór stron planowanego przysposobienia, jak i współpraca z nimi przed i po orzeczeniu przysposobienia najlepiej są wykonywane przez specjalistyczne placówki, o charakterze diagnostyczno-konsultacyjnym, czyli przez ośrodki adopcyjno-opiekuńcze.
Korzystanie przez osoby pragnące przysposobić dziecko z pośrednictwa ośrodków adopcyjno-opiekuńczych nie jest koniecznym warunkiem rozpoznania przez sąd wniosku o przysposobienie, jednakże większość osób planujących adopcję korzysta z pomocy ośrodków.
Zobacz również: Procedura adopcyjna - na co się przygotować?
Działania ośrodków
Działalność ośrodków opiera się na zasadzie współpracy ze środowiskiem lokalnym, w szczególności są to: jednostki organizacyjne pomocy społecznej, sądy i ich organy pomocnicze, instytucje oświatowe, zakłady opieki zdrowotnej, oraz kościoły, związki wyznaniowe oraz organizacje społeczne.
Zobacz: Ośrodki adopcyjne
Ośrodki prowadzą działalność diagnostyczno-konsultacyjną, której celem jest pozyskiwanie, szkolenie i kwalifikowanie osób zgłaszających gotowość przysposobienia dziecka, przygotowują kandydatów na osoby przysposabiające oraz prowadzą procedurę przysposobienia.
Schemat działania ośrodka adopcyjno-opiekuńczego przy przygotowaniu przysposobienia jest generalnie następujący:
- placówki w których przebywają dzieci zgłaszają je do ośrodka, przedstawiając dokumentację lekarską wraz z prognozą dalszego rozwoju,
- kandydaci na rodziców adopcyjnych zgłaszają się do ośrodka, przedstawiając swoją sytuację osobistą, zdrowotną, zawodową, majątkową i mieszkaniową.
Po przeprowadzeniu wywiadu środowiskowego informacje są weryfikowane. Oprócz tego zwraca się uwagę na wiek małżonków, ich staż w małżeństwie, karalność kandydatów, zwłaszcza zwraca się uwagę na badanie motywacji przyjęcia dziecka i postaw rodzicielskich oraz określenie dojrzałości decyzji dotyczącej adopcji.
Następnie pracownicy ośrodka wyjaśniają zainteresowanym prawną, psychologiczną i pedagogiczną problematykę przysposobienia ze szczególnym uwzględnieniem kwestii jawności adopcji wobec dziecka. Sporządza się dokumentację kandydatów, którzy o ile zostaną zakwalifikowani oczekują na możliwość przysposobienia.
Zobacz również serwis: Adopcja
Regulowanie sytuacji prawnej dziecka
Często pracownicy ośrodka zawiadamiają sąd rodzinny o potrzebie ingerencji w wykonywanie władzy rodzicielskiej nad dzieckiem (co potocznie jest nazywane „regulowaniem sytuacji prawnej dziecka”). Udzielają też pomocy rodzicom dziecka lub innym osobom, które zgłaszają dziecko nie przebywające w placówce opiekuńczej. Na życzenie rodziców adopcyjnych udzielają im po przysposobieniu pomocy pedagogicznej
Zobacz również serwis: Adopcja
Kwalifikacja dzieci
Ośrodek adopcyjno-opiekuńczy kwalifikuje do przysposobienia dzieci zgłoszone przez rodziców naturalnych bądź opiekunów prawnych, szpitale i inne zakłady opieki zdrowotnej, placówki opiekuńczo-wychowawcze, ośrodki pomocy społecznej, sądy rodzinne, organizacje społeczne i kościelne oraz inne instytucje i osoby, mające informacje o takim dziecku. Najczęściej zgłoszenia dokonują domy dziecka, w których te dzieci przebywają. Pierwszym krokiem jest przygotowanie informacji o dziecku przez pracowników placówki i przesłanie ich do odpowiedniego ośrodka adopcyjno-opiekuńczego. Dokumentem, który przygotowuje dom dziecka jest tzw. Karta zgłoszenia dziecka.
Dziecko zgłoszone do ośrodka powinno posiadać teczkę personalną zawierającą wszystkie istotne informacje o dziecku, oraz o wszelkich działaniach podejmowanych przez środek adopcyjno-opiekuńczy. Jeżeli adopcja zostanie orzeczona, teczkę dziecka łączy się z teczką rodziny, która przysposobiła dane dziecko.
Dane dziecka zakwalifikowanego do przysposobienia są umieszczane w prowadzonym przez ośrodek banku danych o dzieciach oczekujących na przysposobienie.
Zobacz również: Kogo można adoptować?
Współpraca z Bankami danych
„Banki” współpracują z głównymi ośrodkami adopcyjno-opiekuńczymi w kraju. „Bank dzieci” ma on za zadanie gromadzenie i upowszechnianie informacji o dzieciach zakwalifikowanych do adopcji, którym nie można znaleźć odpowiedniej rodziny. Jeżeli jeden ośrodek nie może znaleźć rodziny istnieje nadzieja na znalezienie takiej rodziny w innych ośrodkach.
Kwalifikacja rodziców adopcyjnych-najważniejsze zadanie
Kwalifikowanie kandydatów na rodziców adopcyjnych, czy zastępczych prowadzone jest przez komisję kwalifikacyjną, w skład której wchodzą psycholodzy i pedagodzy ośrodka.
Do zadań komisji kwalifikacyjnej należy:
-weryfikacja wniosku ośrodka adopcyjno-opiekuńczego w zakresie kwalifikacji kandydatów na rodziców adopcyjnych,
-dobór najwłaściwszej dla dziecka formy opieki zastępczej,
-wydanie opinii dla sądu.
Po tzw. dobraniu stron pracownicy ośrodka przygotowują pełna dokumentacje wniosku dla sądu, sporządzają opinię o planowanej adopcji, oraz pismo przewodnie do sądu, jak również pomagają w sporządzeniu wniosku.
Opinia i wywiad
Pierwszy kontakt rodziny z dzieckiem odbywa się w placówce opiekuńczo-wychowawczej w obecności pracownika ośrodka i przedstawiciela placówki.
W tym czasie opiekun prawny prosi sąd o zgodę na zmianę miejsca dotychczasowego pobytu, wskazując na adres rodziców preadopcyjnych, a pracownicy ośrodka wysyłają odpowiednią opinię z wywiadem dotyczącą zainteresowanych przysposobieniem. Zgoda sądu daje możliwość zabrania dziecka z placówki.
Sąd rodzinnym przy wykonywaniu nadzoru nad przebiegiem styczności z dzieckiem może skorzystać z pomocy ośrodka adopcyjno-opiekuńczego.
Stała pomoc dla rodzin adopcyjnych
Warto pamiętać o tym, że ośrodki adopcyjno-opiekuńcze nie tylko oferują pomoc prawną w formie doradztwa, sporządzania pism i reprezentowania stron w sądzie, ale także organizują grupy wsparcia dla zawiązanych wcześniej rodzin adopcyjnych i zastępczych. Podczas takich spotkań omawiane są problemy i trudności, jakie rodziny napotykają oraz podejmowane są inicjatywy wzajemnej pomocy.