Odwołanie darowizny, z powodu rażącej niewdzięczności obdarowanego

W świetle prawa obdarowany ma obowiązek wspierania darczyńcy. Mówi o tym art. 897 Kodeksu cywilnego, który wskazuje na tzw. niedostatek darczyńcy. Zgodnie z brzemieniem tego przepisu, jeżeli po wykonaniu darowizny darczyńca popadnie w niedostatek, obdarowany ma obowiązek, w granicach istniejącego jeszcze wzbogacenia, dostarczać darczyńcy środków, których mu brak do utrzymania odpowiadającego jego usprawiedliwionym potrzebom albo do wypełnienia ciążących na nim ustawowych obowiązków alimentacyjnych. Obdarowany może jednak zwolnić się od tego obowiązku zwracając darczyńcy wartość wzbogacenia.

Możliwość odwołania darowizny już wykonanej, z powodu rażącej niewdzięczności

Kolejny przepis, czyli art. 898 Kodeksu cywilnego, wskazuje, że istnieje prawo odwołania darowizny już wykonanej. Darczyńca może więc odwołać darowiznę nawet już wykonaną, jeżeli obdarowany dopuścił się względem niego rażącej niewdzięczności. Zwrot przedmiotu odwołanej darowizny powinien nastąpić stosownie do przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu. Od chwili zdarzenia uzasadniającego odwołanie obdarowany ponosi odpowiedzialność na równi z bezpodstawnie wzbogaconym, który powinien się liczyć z obowiązkiem zwrotu.

Jest również możliwość odwołania darowizny niewykonanej. Otóż darczyńca ma prawo odwołać darowiznę jeszcze niewykonaną, jeżeli po zawarciu umowy jego stan majątkowy uległ takiej zmianie, że wykonanie darowizny nie może nastąpić bez uszczerbku dla jego własnego utrzymania odpowiednio do jego usprawiedliwionych potrzeb albo bez uszczerbku dla ciążących na nim ustawowych obowiązków alimentacyjnych.

Co tak naprawdę oznacza rażąca niewdzięczność obdarowanego?

W celu wyjaśnienia, jak należny rozumieć rażącą niewdzięczność obdarowanego, sięgnijmy do wyroku Sądu Najwyższego z dnia 7 listopada 2023 r., sygn. II CSKP 1756/22. Czytamy w nim, że "rażąca niewdzięczność to niewdzięczność kwalifikowana, która zakłada nasilenie złej woli i naganności zachowania się obdarowanego. Sama bowiem zwykła niewdzięczność nie jest tu wystarczająca. Wymaganie kwalifikowanej wadliwości oznacza, że rażąco niewdzięczne mogą być tylko zachowania wysoce niewłaściwe i krzywdzące obdarowanego. Rażąca niewdzięczność zachodzi tylko wtedy, gdy niewłaściwe postępowanie obdarowanego było intencjonalne, świadome, umyślne".

Dodatkowo, na kwestię odwołania darowizny z powodu niewdzięczności, wskazuje art. 899. Kodeksu cywilnego, zgodnie z którym darowizna nie może być odwołana z powodu niewdzięczności, jeżeli darczyńca obdarowanemu przebaczył. Jeżeli w chwili przebaczenia darczyńca nie miał zdolności do czynności prawnych, przebaczenie jest skuteczne, gdy nastąpiło z dostatecznym rozeznaniem. Natomiast spadkobiercy darczyńcy mogą odwołać darowiznę z powodu niewdzięczności tylko wtedy, gdy darczyńca w chwili śmierci był uprawniony do odwołania albo gdy obdarowany umyślnie pozbawił darczyńcę życia lub umyślnie wywołał rozstrój zdrowia, którego skutkiem była śmierć darczyńcy.

Darowizna nie może być odwołana po upływie roku od dnia, w którym uprawniony do odwołania dowiedział się o niewdzięczności obdarowanego. Odwołanie darowizny następuje przez oświadczenie złożone obdarowanemu na piśmie.