Kiedy można odwołać darowiznę?
Kwestie dotyczące możliwości odwołania darowizny zostały uregulowane w Kodeksie cywilnym.
Darowiznę niewykonaną darczyńca może odwołać, jeżeli po zawarciu umowy jego stan majątkowy uległ takiej zmianie, że wykonanie darowizny nie może nastąpić bez uszczerbku dla jego własnego utrzymania odpowiednio do jego usprawiedliwionych potrzeb albo bez uszczerbku dla ciążących na nim ustawowych obowiązków alimentacyjnych.
Co w przypadku darowizny wykonanej?
Otóż darczyńca może odwołać darowiznę nawet już wykonaną, jeżeli obdarowany dopuścił się względem niego rażącej niewdzięczności.
Ważne! Odwołanie darowizny następuje przez oświadczenie złożone obdarowanemu na piśmie.
Zdrada a odwołanie darowizny
Czy zatem zdrada może stanowić rażącą niewdzięczność, uzasadniającą odwołanie darowizny?
Należy pamiętać, iż każdy przypadek powinien być rozpatrywany indywidualnie. Pojęcie „rażącej niewdzięczności” nie zostało bowiem skonkretyzowane w przepisach.
„Kodeks cywilny nie definiuje pojęcia rażącej niewdzięczności ani nie określa kryteriów, jakie należy brać pod uwagę przy ocenie zachowań obdarowanego. Nie jest możliwe formułowanie generalnych elementów znaczenia tego pojęcia z uwagi na zróżnicowane sytuacje życiowe. O istnieniu lub nieistnieniu podstaw do odwołania darowizny z powodu rażącej niewdzięczności decydują w każdym przypadku konkretne okoliczności, rozważane na tle zwyczajów panujących w określonych środowiskach społecznych, które nie wykraczają poza wypadki życiowych konfliktów. Każdy przypadek powinien być rozważony indywidualnie. Znamion rażącej niewdzięczności nie wyczerpują z reguły czyny nieumyślne obdarowanego, drobne czyny nawet umyślne, ale niewykraczające, w określonych środowiskach poza zwykłe konflikty życiowe, rodzinne, jak też wywołane zachowaniem się, czy działaniem darczyńcy. Nie jest również obojętna przyczyna niewdzięczności, bo umożliwia dokonanie osądu, czy i na ile zachowanie obdarowanego może być uznane za nieusprawiedliwione” – podkreślił Sąd Apelacyjny w Krakowie w wyroku z dnia 8 grudnia 2020 r. (sygn. I ACa 761/19).
Odwołanie darowizny z powodu zdrady - przykłady z orzecznictwa
„Okoliczność naruszenia reguły wierności, przy istniejących węzłach partnerskich, zazwyczaj stanowi przejaw rażącej niewdzięczności, gdy zdrady dopuszcza się partner obdarowany, utrzymując to w tajemnicy przed darczyńcą, który się na takie zachowanie nie godzi” – uznał Sąd Apelacyjny w Lublinie w wyroku z dnia 8 listopada 2021 r. I ACa 406/19
„Niewierność małżeńska obdarowanego małżonka, będąca zawinioną przyczyną rozwodu, nie stanowi rażącej niewdzięczności wobec darczyńców-teściów” – stwierdził z kolei Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 30 października 2019 r. (sygn. V CSK 210/19).
Kiedy nie można odwołać darowizny z powodu rażącej niewdzięczności?
Nie można odwołać darowizny z powodu rażącej niewdzięczności, jeżeli darczyńca obdarowanemu przebaczył.
Gdy w chwili przebaczenia darczyńca nie miał zdolności do czynności prawnych, przebaczenie jest skuteczne, gdy nastąpiło z dostatecznym rozeznaniem.
Spadkobiercy darczyńcy mogą odwołać darowiznę z powodu niewdzięczności tylko wtedy, gdy darczyńca w chwili śmierci był uprawniony do odwołania albo gdy obdarowany umyślnie pozbawił darczyńcę życia lub umyślnie wywołał rozstrój zdrowia, którego skutkiem była śmierć darczyńcy.
Ważne! Darowizna nie może być odwołana po upływie roku od dnia, w którym uprawniony do odwołania dowiedział się o niewdzięczności obdarowanego.
Podstawa prawna:
- art. 896-902 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (j. t. Dz. U. z 2020 r., poz. 1740; ost. zm. Dz.U. z 2021 r., poz. 1509)